Dr. Alban Daci
Sapo u mbyll ky vit akademik për maturantët shqiptar, ku një pjesë e mirë e tyre tani kanë objektiv kryesor fillimin e jetës universitar, frekuentimin e auditorëve dhe bibliotekave për të thelluar njohurit e tyre për profesionet që duan të ushtrojnë në të ardhmen.
Të rinjtë e zonave urbane mund të themi që janë përgatitur gjatë gjithë periudhës së gjimnazit për të pasur një rezultat maksimal në provat e pranimit për të hyrë në universitete. Kjo përgatitje konsiston nga një përgatitje sistematike gjatë katër viteve të gjimnazit, e cila në vitet e fundit është shoqëruar edhe me frekuentimin e kurseve private në lëndë të veçanta që mund të korrespondojnë me orientimin e programit universitar që kanë dëshirë të ndjekin.
Po në zonat e thella veriore kush është panorama që na ofrohet në objektivin tonë?
Panorama është aq shumë e trishtueshme sa duhet të alarmohemi, sepse sistemi arsimor në këto zona është në një degradim të thellë. Në vitet e fundit mund të themi me siguri, e cila në çdo moment mund të jetë e verifikueshme, që prodhohet një numër në rritje analfabetësh dhe injorantësh. Me pak fjalë nëse vazhdohet kështu shumë shpejt këto zona të Shqipërisë do i gllabëroj jo vetëm mjerimi që gjithmonë ka qenë i pranishëm, por edhe injoranca.
Në shumë zona të thella të Shqipërisë, shkollat ku mund të mësohet mungojnë fare ose janë me orë të tëra larg, ku mungesa e infrastrukturës rrugore, e mjeteve të transportit bëjnë që frekuentimi i orëve të mësimit të mbetet më shumë në ëndrrat e nxënësve, se sa në realitetin e përditshëm të tyre. Kjo situatë e krijuar ka detyruar shumë fëmijë arsimdashës që edhe pse e kanë shumë në zemër shkollën, ta braktisën atë duke mbetur të lënduar thellë në shpirtin e tyre të brishtë dhe të pafajshëm.
Megjithatë disa të tjerë të nxitur edhe nga prindërit e tyre si dhe nga dëshira e tyre personale vendosin të sakrifikojnë orë të tëra rruge në këmbe, duke sfiduar kushtet klimatike dhe gjeografike malore me qëllimin e vetëm që një ditë të arrijnë të realizojnë ëndrrat e tyre profesionale dhe akademike.
Problemet dhe hallet e tyre nuk mbarojnë kurrë, edhe pse mes mundimeve që shkojnë jashtë logjikës së perceptimit në kohërat moderne, arrijnë të vazhdojnë dhe të mbarojnë studimin e mesëm, i cili është i karakterizuar nga një nivel pedagogjik jo vetëm që le për të dëshiruar, por është edhe qesharak me komponentët e tij akademik.
Mjafton të përmendim që në një pjesë të konsiderueshme të shkollave të mesme në zonat veriore të Shqipëri kemi pseudomësues pa arsimim përkatës që japin mësim dhe që marrin përgjegjësitë mbi supe për të përgatitur brezin e ardhshëm. Nuk mungojnë rastet, ku dikush që pak vite më parë ka mbaruar me nota kaluese shkollën e mesme dhe tani jep mësim po në gjimnaz. Kemi edhe raste të tjera, ku ndonjë mësues me arsim përkatës nuk ka përgjegjësi për profesionin dhe funksionin që ka, ku me papërgjegjshmërinë më të madhe e kalon kohën duke pirë raki në bar se sa duke dhënë mësim në klasë.
Kjo është panorama e arsimit që prodhohet në këto zona që çdo ditë e më shumë largohen nga bota e kulturës moderne, sepse nuk kanë asgjë të përbashkët me bashkëmoshatarët e tyre në botë, për veç faktit që kanë ardhur në këtë botë dhe janë qenie që luftojnë mes shpresës dhe dëshpërimit për të konsumuar vitet e jetës që ju ka dhuruar zoti dhe natyra.
Dua të bëj dhe një lidhje krahasuese me sistemin e fundit që ka aplikuar Ministria e Arsimit për tu pranuar në universitet, të bazuar në meritë, preferencë dhe realitetin e situatës së nivelit arsimor në këto zona. Ky sistem në teorinë shpjeguese është mjaft i drejtë, por në realitetin aplikues në terren do të thoja është një dështim i radhës, sepse preferenca e shumë nxënësve që përshkruam më sipër kanë pak shanse të jenë të realizueshme. Pse ndodh kjo? Sepse, si mund të arrij të marr pikët e nevojshme në provimet e maturës dhe lëndëve me zgjedhje një nxënës që mësohet nga një pseudomësues më arsim po të mesëm dhe me mesatare të ulët, apo nga një mësues me arsim përkatës që preferon më mirë të kaloj kohën në bar duke pirë se sa të bëj detyrën e tij si mësues që duhet jo vetëm të jetë i pranishëm në klasë, por të përkushtohet për të dhënë mësim me profesionalizëm të lartë akademik.
Sa mundësi ka një nxënës që sapo ka mbaruar shkollën e mesme në një degradim të tillë arsimor, të arrij të kaloj me rezultate konkurrente provimet e hartuara nga profesionalistët e lartë në Tiranë, të cilët pa marrë parasysh realitetin, mendojnë se edhe këta si shokët e tyre të shkollave të Tiranës, kanë pasur jo vetëm mësues me nivel të lartë profesional, por që kanë ndjekur edhe kurse private.
Car mund ti thuash një maturanteje që sapo ka mbaruar maturën dhe qan çdo ditë, sepse ka marrë katër në provimin e matematikës?
Ti e meriton katrën, sepse nuk ke mësuar, kur në të vërtet ajo gjithmonë ka qenë kërkuese ndaj vetes, por që mësuesi që i jepte mësimin e matematikës kishte mbaruar vetëm pak vite më parë shkollën e agronomisë më mesatare të dobët dhe që nuk kupton asgjë nga lënda e matematikës.
Car duhet ti thonë prindërit vajzës së dëshpëruar që të pushoj së qari? Ti thonë se: ti bija jonë nuk mund të shkosh në universitet edhe pse gjithmonë ke menduar dhe ke dashur që një ditë të jesh një studente e zonja.
Car përgjigje argumentuese mund ti jap Ministria e Arsimit? Na vjen keq, por ti nuk arrite të bëje testin e provimit që kemi hartuar ne në mos përputhje me realitetin, ku ti je përpjekur të shkollohesh. Apo ti thotë na vjen keq se ti ke preferenca për të vazhduar shkollën, por nuk ke merita, edhe pse ne si Ministri nuk kemi bërë asgjë konkrete për të krijuar mundësi bashkohore mësimdhënëse, ku dhe ti të ndjeheshe e barabarte me fëmijët e tjerë të privilegjuar në kushte dhe rrethana.
Notën katër nuk e meriton maturantja fatkeqe që ka lindur në një zonë ku mungon gjithçka që nga mënyra e jetesës deri tek aspiratat e mundshme për një të ardhme te ndryshme nga ajo që përjeton çdo ditë, por Ministria e Arsimit bashkë me drejtoritë e saja që nuk ka bërë asgjë në këtë drejtim. Nëse nuk veprohet shpejt me politika konkrete në këto zona malore në një të ardhme të afërt do të kemi një realitetit tepër të hidhur, ku injoranca do të gllabëroj jetën e përditshme shoqërore.
Ministria e Arsimimit duhet të inkurajoj të rinjtë e sapo diplomuar për mësuesi të shkojnë në këto zona të thella për të dhënë mësim. Ky inkurajim mund të bëhet duke ju rritur rrogat në bazë të distancave që kryejnë për të shkuar në shkolla, ku duhet të zhvillojnë orët e mësimit me profesionalizëm të lartë për të transportuar me dashuri dituritë tek breza e ardhshëm. Gjithashtu duhet të garantoj mjete të posaçme transporti për mësuesit dhe nxënësit që t’iu shkurtoj distancat dhe rraskapitjet fizike. Vendosja e një sistemi të tillë transporti do të rriste dëshirën arsimdashëse tek fëmijët e këtyre zonave.
Çdo reformë që thjeshtë importohet nga vendet e tjera, por që nuk përshtaten me realitetin tonë kulturor, ekonomik, dhe social është e destinuar për të dështuar ashtu siç ka ndodhur deri tani. Reformat nuk duhet të bëhen sipas kriterit vertikal, por edhe atij horizontal. Kjo do të thotë se nuk mund të bëjmë reformën universitare të aplikimit dhe atë të zhvillimit sipas Kartës së Bolonjës, ku nivelet e tjera të arsimit mund të jenë në nivele gjithmonë e më shumë degraduese si ato që përmendëm më sipër.
Nëse vazhdon të zhvillohet me këtë ritëm situata e papranueshme arsimore në këto zona, atëherë ëndrrat universitare të maturantes që ka marrë katër në matematike dhe bashkëmoshatarëve të saj që jetojnë në një atmosferë të tillë dëshpëruese janë afër sepse i takojnë çdo ditë në mendjet e tyre në formën e imazheve virtuale, por janë shumë larg në realitet duke mbetur vetëm ëndrra.
Nëse nuk sigurojmë një sistem arsimor të shëndosh, rrezikojmë të kemi një Rini mediokre dhe për rrjedhojë një të ardhme dëshpëruese dhe shqetësuese. Rinia përbën të ardhmen e çdo kombi, nëse ne nuk kujdesimi për të, rrezikojmë të mos të kemi të ardhme.
Sapo u mbyll ky vit akademik për maturantët shqiptar, ku një pjesë e mirë e tyre tani kanë objektiv kryesor fillimin e jetës universitar, frekuentimin e auditorëve dhe bibliotekave për të thelluar njohurit e tyre për profesionet që duan të ushtrojnë në të ardhmen.
Të rinjtë e zonave urbane mund të themi që janë përgatitur gjatë gjithë periudhës së gjimnazit për të pasur një rezultat maksimal në provat e pranimit për të hyrë në universitete. Kjo përgatitje konsiston nga një përgatitje sistematike gjatë katër viteve të gjimnazit, e cila në vitet e fundit është shoqëruar edhe me frekuentimin e kurseve private në lëndë të veçanta që mund të korrespondojnë me orientimin e programit universitar që kanë dëshirë të ndjekin.
Po në zonat e thella veriore kush është panorama që na ofrohet në objektivin tonë?
Panorama është aq shumë e trishtueshme sa duhet të alarmohemi, sepse sistemi arsimor në këto zona është në një degradim të thellë. Në vitet e fundit mund të themi me siguri, e cila në çdo moment mund të jetë e verifikueshme, që prodhohet një numër në rritje analfabetësh dhe injorantësh. Me pak fjalë nëse vazhdohet kështu shumë shpejt këto zona të Shqipërisë do i gllabëroj jo vetëm mjerimi që gjithmonë ka qenë i pranishëm, por edhe injoranca.
Në shumë zona të thella të Shqipërisë, shkollat ku mund të mësohet mungojnë fare ose janë me orë të tëra larg, ku mungesa e infrastrukturës rrugore, e mjeteve të transportit bëjnë që frekuentimi i orëve të mësimit të mbetet më shumë në ëndrrat e nxënësve, se sa në realitetin e përditshëm të tyre. Kjo situatë e krijuar ka detyruar shumë fëmijë arsimdashës që edhe pse e kanë shumë në zemër shkollën, ta braktisën atë duke mbetur të lënduar thellë në shpirtin e tyre të brishtë dhe të pafajshëm.
Megjithatë disa të tjerë të nxitur edhe nga prindërit e tyre si dhe nga dëshira e tyre personale vendosin të sakrifikojnë orë të tëra rruge në këmbe, duke sfiduar kushtet klimatike dhe gjeografike malore me qëllimin e vetëm që një ditë të arrijnë të realizojnë ëndrrat e tyre profesionale dhe akademike.
Problemet dhe hallet e tyre nuk mbarojnë kurrë, edhe pse mes mundimeve që shkojnë jashtë logjikës së perceptimit në kohërat moderne, arrijnë të vazhdojnë dhe të mbarojnë studimin e mesëm, i cili është i karakterizuar nga një nivel pedagogjik jo vetëm që le për të dëshiruar, por është edhe qesharak me komponentët e tij akademik.
Mjafton të përmendim që në një pjesë të konsiderueshme të shkollave të mesme në zonat veriore të Shqipëri kemi pseudomësues pa arsimim përkatës që japin mësim dhe që marrin përgjegjësitë mbi supe për të përgatitur brezin e ardhshëm. Nuk mungojnë rastet, ku dikush që pak vite më parë ka mbaruar me nota kaluese shkollën e mesme dhe tani jep mësim po në gjimnaz. Kemi edhe raste të tjera, ku ndonjë mësues me arsim përkatës nuk ka përgjegjësi për profesionin dhe funksionin që ka, ku me papërgjegjshmërinë më të madhe e kalon kohën duke pirë raki në bar se sa duke dhënë mësim në klasë.
Kjo është panorama e arsimit që prodhohet në këto zona që çdo ditë e më shumë largohen nga bota e kulturës moderne, sepse nuk kanë asgjë të përbashkët me bashkëmoshatarët e tyre në botë, për veç faktit që kanë ardhur në këtë botë dhe janë qenie që luftojnë mes shpresës dhe dëshpërimit për të konsumuar vitet e jetës që ju ka dhuruar zoti dhe natyra.
Dua të bëj dhe një lidhje krahasuese me sistemin e fundit që ka aplikuar Ministria e Arsimit për tu pranuar në universitet, të bazuar në meritë, preferencë dhe realitetin e situatës së nivelit arsimor në këto zona. Ky sistem në teorinë shpjeguese është mjaft i drejtë, por në realitetin aplikues në terren do të thoja është një dështim i radhës, sepse preferenca e shumë nxënësve që përshkruam më sipër kanë pak shanse të jenë të realizueshme. Pse ndodh kjo? Sepse, si mund të arrij të marr pikët e nevojshme në provimet e maturës dhe lëndëve me zgjedhje një nxënës që mësohet nga një pseudomësues më arsim po të mesëm dhe me mesatare të ulët, apo nga një mësues me arsim përkatës që preferon më mirë të kaloj kohën në bar duke pirë se sa të bëj detyrën e tij si mësues që duhet jo vetëm të jetë i pranishëm në klasë, por të përkushtohet për të dhënë mësim me profesionalizëm të lartë akademik.
Sa mundësi ka një nxënës që sapo ka mbaruar shkollën e mesme në një degradim të tillë arsimor, të arrij të kaloj me rezultate konkurrente provimet e hartuara nga profesionalistët e lartë në Tiranë, të cilët pa marrë parasysh realitetin, mendojnë se edhe këta si shokët e tyre të shkollave të Tiranës, kanë pasur jo vetëm mësues me nivel të lartë profesional, por që kanë ndjekur edhe kurse private.
Car mund ti thuash një maturanteje që sapo ka mbaruar maturën dhe qan çdo ditë, sepse ka marrë katër në provimin e matematikës?
Ti e meriton katrën, sepse nuk ke mësuar, kur në të vërtet ajo gjithmonë ka qenë kërkuese ndaj vetes, por që mësuesi që i jepte mësimin e matematikës kishte mbaruar vetëm pak vite më parë shkollën e agronomisë më mesatare të dobët dhe që nuk kupton asgjë nga lënda e matematikës.
Car duhet ti thonë prindërit vajzës së dëshpëruar që të pushoj së qari? Ti thonë se: ti bija jonë nuk mund të shkosh në universitet edhe pse gjithmonë ke menduar dhe ke dashur që një ditë të jesh një studente e zonja.
Car përgjigje argumentuese mund ti jap Ministria e Arsimit? Na vjen keq, por ti nuk arrite të bëje testin e provimit që kemi hartuar ne në mos përputhje me realitetin, ku ti je përpjekur të shkollohesh. Apo ti thotë na vjen keq se ti ke preferenca për të vazhduar shkollën, por nuk ke merita, edhe pse ne si Ministri nuk kemi bërë asgjë konkrete për të krijuar mundësi bashkohore mësimdhënëse, ku dhe ti të ndjeheshe e barabarte me fëmijët e tjerë të privilegjuar në kushte dhe rrethana.
Notën katër nuk e meriton maturantja fatkeqe që ka lindur në një zonë ku mungon gjithçka që nga mënyra e jetesës deri tek aspiratat e mundshme për një të ardhme te ndryshme nga ajo që përjeton çdo ditë, por Ministria e Arsimit bashkë me drejtoritë e saja që nuk ka bërë asgjë në këtë drejtim. Nëse nuk veprohet shpejt me politika konkrete në këto zona malore në një të ardhme të afërt do të kemi një realitetit tepër të hidhur, ku injoranca do të gllabëroj jetën e përditshme shoqërore.
Ministria e Arsimimit duhet të inkurajoj të rinjtë e sapo diplomuar për mësuesi të shkojnë në këto zona të thella për të dhënë mësim. Ky inkurajim mund të bëhet duke ju rritur rrogat në bazë të distancave që kryejnë për të shkuar në shkolla, ku duhet të zhvillojnë orët e mësimit me profesionalizëm të lartë për të transportuar me dashuri dituritë tek breza e ardhshëm. Gjithashtu duhet të garantoj mjete të posaçme transporti për mësuesit dhe nxënësit që t’iu shkurtoj distancat dhe rraskapitjet fizike. Vendosja e një sistemi të tillë transporti do të rriste dëshirën arsimdashëse tek fëmijët e këtyre zonave.
Çdo reformë që thjeshtë importohet nga vendet e tjera, por që nuk përshtaten me realitetin tonë kulturor, ekonomik, dhe social është e destinuar për të dështuar ashtu siç ka ndodhur deri tani. Reformat nuk duhet të bëhen sipas kriterit vertikal, por edhe atij horizontal. Kjo do të thotë se nuk mund të bëjmë reformën universitare të aplikimit dhe atë të zhvillimit sipas Kartës së Bolonjës, ku nivelet e tjera të arsimit mund të jenë në nivele gjithmonë e më shumë degraduese si ato që përmendëm më sipër.
Nëse vazhdon të zhvillohet me këtë ritëm situata e papranueshme arsimore në këto zona, atëherë ëndrrat universitare të maturantes që ka marrë katër në matematike dhe bashkëmoshatarëve të saj që jetojnë në një atmosferë të tillë dëshpëruese janë afër sepse i takojnë çdo ditë në mendjet e tyre në formën e imazheve virtuale, por janë shumë larg në realitet duke mbetur vetëm ëndrra.
Nëse nuk sigurojmë një sistem arsimor të shëndosh, rrezikojmë të kemi një Rini mediokre dhe për rrjedhojë një të ardhme dëshpëruese dhe shqetësuese. Rinia përbën të ardhmen e çdo kombi, nëse ne nuk kujdesimi për të, rrezikojmë të mos të kemi të ardhme.
