Saturday, December 27, 2008

Për ju të “padukshmit”...

Dr. Alban Daci

Nuk e di nëse keni kaluar ndonjëherë rastësisht tek ushtari i panjohur apo tek dogana në Tiranë dhe të shikoni persona me fytyra të lodhura, të zymta dhe të dëshpëruara, me rroba të grisura dhe tepër të vjetra që presim me dëshpërim të gjejnë ndonjë mundësi për të punuar, për të marrë ca të holla sa të ushqej veten dhe fëmijët që e presin në shtëpi?
Nuk e di nëse ju ka ndodhur të udhëtoni rastësisht në disa zona rurale, ku skamja mbretëron në qetësinë e heshtjes dhe izolimit nga bota e mirëqenies dhe jetës normale?
Nuk e di nëse ju ka rastisur të ndodheni jashtë vendit dhe rastësisht të dëgjoni bisedën e dy rinjve shqiptarë që bisedojnë së bashku të irrituar për situatën që ndodhen, sepse punëdhënësi nuk i ka paguar, sepse nuk kanë para për t’iu dërguar familjarëve të tyre në Shqipëri, se nuk kanë dokumente të shkojnë në Shqipëri për të përjetuar festat bashkë me të afërmit e tyre si e gjithë bota?
Nuk e di nëse keni vizituar ndonjë familje të varfër, por të ndershme që nuk ka mundësi të ushqej fëmijët edhe me bukë të thatë?
Nuk e di nëse e dini se ka akoma shumë shqiptarë që kanë dëshira si: fëmija i vogël i kërkon Babagjyshit të Vitit të Ri ti sjell babin në shtëpi për të rregulluar dhe zbukuruar së bashku pemën e Vitit të Ri, sepse ka vite që ndodhet në emigrim, nëna që kalon kohën duke parë nga dritarja me shpresën se mos i vjen djali për tu çmallur dhe përjetuar së bashku festat, që nusja pret bashkëshortin e tij me shumë dashuri dhe mall që të kthehet nga mërgimi, ku ishte i detyruar të largohej në ditën e tretë pas martesës për shkak të kushteve të vështira ekonomike që ndodhej?
Nuk e di nëse ju ka rastisur duke ecur në rrugë të shikoni një person të shtrirë në trotuar dhe që ka zgjatuar dorën për të kërkuar mëshirë dhe ju të largoheni me indiferentizëm pa kërkuar të dini të vërtetën e atij personi, të kaluarën e tij?
Nuk e di nëse keni takuar ndonjë të ri që ka mbaruar me rezultate shumë të mira universitetin, por që Vitin e Ri është i detyruar ta pres me statusin e të papunësuar, për faktin se nuk bën pjesë në asnjë lloj forme politike?
Të gjithë këto janë persona që për “ne” janë të “padukshëm”, sepse jeta jonë është shumë larg rutinës së jetës që bëjnë ata, sepse “ne” në shoqërinë e sotme po e humbasim ndjenjën e përgjithësisë kolektive, por gjithmonë e më shumë jemi të interesuar vetëm për spektrin tonë individual.
Prandaj, unë do të uroja që Vitit i Ri të sjell ndryshime edhe për këto realitete që i kemi të pranishme dua apo s’duam duam “ne” ti pranojmë.
Babagjyshit të Vitit të Ri do ti kërkoja që emigrantët shqiptarë të mos presin më me radhë të gjata nëpër pika kufitare në shi, borë dhe në të ftohtë për tu kthyer pranë familjeve të tyre, të mos ketë familje të varfra që jo vetëm nuk mund të festojnë si gjithë të tjerët, por të mos diskutojnë bukën siç ndodh fatkeqësisht akoma në shoqërinë tonë, do ti kërkoja që atyre dy të rinjve shqiptarë ti paguaj punëdhënësi i tyre, që të sigurojnë dokumentet për të shkuar pranë të afërmve të tyre sa herë që e ndjejnë të nevojshme, që djalit të ri të sapo diplomuar me rezultate të mira të gjej një punë të mirë dhe të merituar, djalit të vogël ti sjell babin e dashur jo vetëm për të rregulluar pemën e Vitit të Ri, por edhe me hapur së bashku dhuratat që simbolizojnë gëzimin dhe traditën se çdo gjë në këtë jetë do e ndajmë dhe përjetojmë se bashku.
Do i kërkoja Babagjyshit të Viti të Ri të ndalojë tek Ushtari i Panjohur, dogana dhe në shumë vende të tjera si ato, ku për fat të keq Shqipëria ka shumë për t’iu dhuruar shpresën dhe dëshirën për jetuar si mundësinë për të pasur një vend fiks pune dhe të mos vazhdojnë të frekuentojnë në dëshpërim dhe zhgënjim vende të tilla që nuk japin asnjë kënaqësi aktuale për jetuar dhe asnjë shpresë për të ardhmen se edhe jeta e tyre mund të ketë momente të këndshme dhe të gëzueshme si të tjerët.
Do i kërkoja Babagjyshit të Vitit të Ri që këto persona të padukshëm ti bëj më të dukshëm dhe më aktiv në shoqërinë tonë, t’iu rikthej edhe atyre buzëqeshjen e munguar, gëzimin e harruar, të ushqyerën e bollshme që kurrë nuk e kanë pasur, ndarjen e emocioneve me familjarët e tyre duke përjetuar pak çaste të lumtura në detin vuajtjeve që kanë deri tani.
Shpresoj të paktën që Babagjyshi i Vitit të Ri do i dëgjoj fjalët e mia dhe dëshirat e këtyre personave që janë të “padukshëm” në sytë tonë, sepse askush tjetër nuk është i interesuar për hallet, problemet, për kërkesat, dëshirat apo edhe për ëndrrat e tyre.

Wednesday, December 24, 2008

Nga Studimi mbi Sovranitetin

Përkthyer nga Dr. Alban Daci

Joseph de Maistre

Joseph de Maistre lindur në Chambery në 1753, është një ndër protagonistët e parë dhe më të rëndësishëm të rizgjimit të mendimit katolik në fillim të viteve 800. I përshtatur me një përgatitje si juridike dhe filozofike, njohës i letërsisë dhe mendimit neo-platonik, por edhe të problematikave më qendrore të filozofisë moderne si antropologjisë dhe ndjenjës, J. De Maistre zhvillon si teme dominuese kritikën në mentalitetin e iluminizmit dhe efektet e saj në sferën politike dhe sociale.
Sovraniteti i popullit
Populli është sovran, thuhet; i kujt? I Vetës.
Populli është pra nënshtetas. Ka me siguri ndonjë ekuivok nëse jo një gabim, sepse populli që komandon nuk është populli që bindet. Mjafton pra të parashtrojmë se : «populli është sovran», për të pasur sensacionin që ajo ka nevojë për një koment.
Ky koment nuk do të bëhet të paktën në sistemin francez. Populli, do te thuhet, ushtron sovranitetin e tij përmes Përfaqësuesve të tij. Kështu fillohet të kuptohet.
Populli është një sovran që nuk mund të ushtroj sovranitetin e ti. Vetëm ndonjë individ mashkull i këtij populli ka të drejtën e komandimit në turn për një periudhë të caktuar:
Për shembull, nëse supozohen 25 milion njerëz në Francë e 700 si deputet të zgjedhur në çdo dy vjet, kuptohet që nëse këto 25 milion njerëz do të ishin të pavdekshëm, dhe nëse deputetët do të ishin të emëruar në turne, atëherë çdo francez do të gjendej mbret periodikisht pothuajse për çdo 3500 vjet.
Por, nga momenti që, në këtë hapësirë kohe, nuk ndalohet së vdekur herë pas here dhe që nga ana tjetër zgjedhësit janë pronar për të zgjedhur si duan, imagjinata është e frikshme nga numri i mrekullueshëm i mbretërve të dënuar me vdekur pa mbretëruar.
Por, përderisa duhet formuluar seriozisht ky problem, vëzhgojmë para së gjithash gjithçka që, mbi këtë pikë si shumë të tjera, mund të mendohet që nuk është i mirëkuptuar.
Është diskutuar me nxehtësi për të ditur nëse sovraniteti vjen nga Zoti apo nga njerëzit; po nuk di nëse është vëzhguar që të dy parashtrimet janë të vërteta. Është shumë e vërtetë, në një kuptim inferior që sovraniteti është themeluar mbi konsensusin njerëzor, sepse, nëse një popull kushdo qoftë, papritur do të pajtohej për tu mos bindur, sovraniteti do të zhdukej, dhe është e pamundur të imagjinosh vendosjen e një sovraniteti pa imagjinuar një popull që pranon të bindet.
Pra, nëse kundërshtarët e origjinës hyjnore të sovranitetit duan të thonë vetëm këtë, ato kanë të drejtë, e do të ishte e panevojshme të diskutohej.
Duke mos pasur Zoti instrument mbinatyror për të vendosur perandoritë, është e sigurt që gjithçka do të bëhej përmes njerëzve.
Por të thuash se sovraniteti nuk vjen nga Zoti, sepse ai ju duhet njerëzve për ta vendosur, është sikur të themi që ai nuk është krijuesi i njeriut, sepse ne të gjithë kemi një nënë dhe një baba.
Të gjithë deistët e universit do të theksonin padyshim mbi faktin që ai që thyen ligjet i kundërvihet vullnetit hyjnor dhe kthehet fajtor përpara Zotit, sepse është Zoti që ka krijuar njeriun social; dhe meqë ai ka dashur shoqërinë, ai ka dashur edhe sovranitetin dhe ligjet pa të cilat nuk ka aspak shoqëri.
Pra, ligjet vijnë nga Zoti në kuptim se ai don që të jenë ligjet dhe që t’iu binden, dhe prapëseprapë këto ligjin vijnë edhe nga njerëzit, sepse ato janë bërë nga njerëzit.
Kështu sovraniteti vjen nga Zoti, sepse ai është autor i gjithçkaje dhe në veçanti i shoqërisë që nuk mund të ekzistoj.
Megjithatë, në një far kuptimi, vetë ky sovranitet vjen nga njerëzit, përderisa në një mënyrë apo tjetër qeveria është vendosur dhe shpallur nga konsensusi njerëzor.
Pra, partizanët e autoritetit hyjnor nuk mund të mohojnë që vullneti njerëzor luan një rol jo indiferent në vendosjen e qeverive, dhe partizanët e sistemit të kundërt nuk mund të mohojnë që Zoti është për ekselencë në mënyrë të ngritur, autor i qeverive të njëjta.
Duket se këto dy parashtrime: sovraniteti vjen nga Zoti dhe sovraniteti vjen nga njerëzit, nuk kundërshtohen absolutisht, jo më as këto dy të tjerat: ligjet vijnë nga Zoti, dhe ligjet vijnë nga njerëzit. « Unë nuk vij aspak t’iu them se sovraniteti vjen nga Zoti ose nga njerëzit: le të ekzaminojmë solemnisht bashkërisht atë që është hyjnore dhe atë që është njerëzore në sovranitet».

Monday, December 22, 2008

GJRSH Ju uron Gëzuar Festat e fundvitit!



Gjenerata Re Shqiptare
Ju uron të gjithë shqiptarëve kudo që ndodhen
Gëzuar Festat e fundvitit!


Viti që po lëmë mbrapa, me të mirat dhe të këqijat e tij, le të themi që ka qenë në linja të përgjithshme pozitiv për sa i përket kauzës shqiptare në Rajonin e Ballkanit dhe më gjerë.
Kjo ka ndodhur fal mbështetjes ndërkombëtare që ka gjetur kauza e jonë e drejtë në nivelet më të larta ndërkombëtare si dhe për faktin se interesat tona kombëtare vitale kanë qenë të përputhura mjaft mirë me interesat e të mëdhenjve që na kanë ndihmuar për të përfituar deri diku të drejtat tona të mohuara ndër shekuj.
Rol mjaft të rëndësishëm në arritjen e këtij suksesi të madh, ka pasur vetë populli jonë shqiptarë me komponentët e tij duke qenë mjaft koherent në kohë dhe vigjilent në hapësirë.
Viti i Ri për Botën në përgjithësi dhe për shqiptarët në veçanti do të jetë viti i sfidave të mëdha, i shpresave të merituara, i ëndrrave të realizuara dhe të paralizuara.
Le të shpresojmë se këtë radhë Babagjyshi i Vitit të Ri do të trokas në portat e shtëpive të politikanëve tanë për t’iu dhuruar më shumë demokraci, më shumë tolerancë politike si dhe më shumë dëshirë për të punuar së bashku për të realizuar Shtetin e së drejtës dhe të mirëqenies për të gjithë qytetarët.
Le të shpresojmë së Babagjyshi do të kalojnë edhe në familjet e varfra aty ku skamja dhe dëshpërimi mbretërojnë në shpirtrat e këtyre banorëve të harruar nga realiteti për t’iu dhuruar ndonjë shkëndijë shprese dhe lumturie.
Gjithashtu shpresojmë se do të shkoj edhe në shtëpitë e familjeve që të dashurit e tyre i kanë larg në mërgim për t’iu sjellë përqafimet virtuale e të dashurve të tyre që janë larg të emigruar në ndonjë cep të botës që për arsye pune, dokumentesh, studimesh apo ekonomike nuk mund të përjetojnë emocionet festive të lumtur në shtëpitë e tyre.

Sunday, December 7, 2008

Revolucioni i Tulipanëve

Dr. Alban Daci
Botuar me 23 shkurt 2009
Gazeta NDRYSHE

Një tjetër republikë ish sovjetike ka vendosur të përfitoj nga era e ndryshimeve që po kalon Azia Qendrore. Pas Taxhikistanit, me 199.900 kilometri katror sipërfaqe, Kirgistani është një ndër vendet më të vogla të ish perandorisë ruse. Një tokë e fshehur mes luginës së Ferganës, Lumit Os dhe shkretëtirës Kineze Takliman e pasur më naftë, gaz natyror, karbon, prodhues i energjisë elektrike etj.
Pas ngjarjeve të 11 shtatorit, kur me shpresën për të zgjeruar bazat e konsensusit të regjimit, presidenti Akayev, hidhet në krahët e Uashingtonit, duke i lejuar hapjen brenda aeroportit civil në Bishkek të një baze ushtarake amerikane.
Amerikanët do të ndiqen më pas nga rusët, kështu duke e vërë Kirgistanin në një situatë gjeopolitike të vetme në botë: dy bazë ushtarake të huaja, ruse dhe amerikane, që rrethojnë kryeqytetin duke u përballur me njëra tjetrën prej një distance që nuk është më shumë se 30 kilometra.
Pas revolucionit të “trëndafilave” në Gjeorgji dhe ai “portokall” në Ukrainë, duket se ka ardhur momenti i Kirgistanit, ku ka shpërthyer revolucioni i “tulipanëve”
Kriza politike kishte nisur me rastin e zgjedhjeve presidenciale të 2000-shit, kur krahu i djathtë i presidentit Akayev, Felix Kulov, shpalli qëllimin e kandidimit. Akayev prish imazhin e “demokracisë” dhe gjen pretekst juridik për ta arrestuar. Nga ai moment, regjimi duhet të braktis mitin e “oazit të demokracisë[1]” në Azinë Qendrore që ishte propaganduar për tu legjitimuar në skenën ndërkombëtare.
Pika e vërtetë e thyerjes, vjen tre vjet më parë me rastin e fakteve të Aksy. Motivi shpërthyes ishte i lidhur atëherë me politikën e jashtme që ndiqte regjimi: një marrëveshje për ti dhënë Pekinit disa territore strategjike për gjatë kufirit kinez, e cila ishte mbajtur sekret, dhe një herë që bëhet publike nga një deputet i opozitës – menjëherë arrestuar, Azimbek Beknazarov- shkakton protesta nëpër sheshe në jug të vendit.
Forcat e rendit ju përgjigjet protestave popullore me zjarr mbi turmat duke shkaktuar pesë të vdekur, diçka që nuk ishte pa më parë në Azinë Qendrore. Pas kësaj ngjarje jep dorëheqjen kryeministri i atëhershëm, Kurmanbek Bakiev, sot një ndër figurat më të rëndësishme në ambientin e politikës së Kirgistanit pas periudhës Akayev.
Rikthehemi përsëri tek zgjedhjet ( me datë 27 shkurt dhe 13 mars zgjedhjet parlamentare), të cilat këtë herë kishin një peshë më të madhe, sepse presidenti Akayev duhet të linte testamentit e pushtetit (kishte bërë dy mandatet) de fakto ishte në pushte për tre mandate rresht.
Akayev, i vetëdijshëm që nuk mund të rikandidonte për një mandat të ri sipas ligjit të Kushtetutës, kërkonte kontrollin e vendit përmes një kandidature të një shumë besuari që siguronte mbajtjen e linjës së politikës së tij.
Problemet e politikës së brendshme shfaqen që para turnit të parë të zgjedhjeve, kur shfaqet format e para demonstruese kundër përjashtimit të Roza Otunbaeva- leader e partisë Arta Jurt (atdheu)- dhe të diplomatëve të tjerë që nuk mund të kandidonin për zgjedhjet e legjislativit: në fakt, një ligj i aprovuar në 2004 nga Komisioni Elektoral Qendror ndalonte kandidimin e personave që nuk kishin jetuar pesë vitet[2] e fundit në Kirgistan.
Turni i parë i zgjedhjeve ( 27 shkurt 2005 ) paraqet në të gjitha nivelet degradimin që ishte arritur nga sistemi politik dhe nga vetë vendi në përgjithësi.
Në shumë qendra votimi, një pjesë e mirë e votave blihen[3] sikur të ishin të mira që shkëmbehen në një treg të lirë.
Zgjedhjet legjislative të 27 shkurtit, nuk i garantojnë Akayevit, mazhorancën në 75 zona elektorale, për këtë arsye është i domosdoshëm një turn i dytë i parashikuar me datë 3 mars.
OSBE, edhe përse evidentonte se Kirgistani kishte bërë progres të vogël në ndjekjen e rregullave ndërkombëtar të transparencës, konfirmonte ekzistencën e hapur të pa rregullsive në zhvillimin e zgjedhjeve: mungesë pluralizmi, monopol presidencial të mjeteve të informimit, vota të blera etj.
Mungesa e suksesit për kandidatët filo-qeveritarë, shumë shpejt interpretohet si një shenjë mos dashurie popullore dhe një dobësi për admistratën e Akayevit: faktor që rigjallërojnë ambiciet e forcave të opozitës.
Në ditët parapritëse të balotazhit elektoral, jugu i Kirgistanit ishte në protesta dhe manifestime: në qytetet e Jalal Abad[4] Osh[5], Uzgen dhe ne provincën lindore di Naryn protestuesit pushtojnë ndërtesat e administratave shtetërore, përleshje në sheshe, bllokim rrugësh nga ana e demonstruesve që kërkonin anulimin e zgjedhjeve, përderisa ishin të pa rregullta si dhe dorëheqjen e Akayevit dhe përfaqësuesve të tij nëpër rrethe.
Kryengritësit merrnin kontrollin e komunikimit[6] me rrethet e tjera të vendit duke sanksionuar ndarjen e vendit mes veriut, nën kontrollin e forcave presidenciale dhe zonave në gjendje rebelimi që ndodheshit kryesisht në jug që me kalimin e ditëve po zgjeroheshin drejt veriut.
Akayev, jep atëherë provën e fundit të pa kapacitetit të tij politik në mungesë të leadership duke provokuar protestuesit, sepse nuk pranon të bie në marrëveshje me ta.
Pas nëntë ditësh pushtimesh paqësore, në natën e 19 dhe 20 vendos të dërgoj forcat e rendit për të rimarr kontrollin e pallatit të qeverisë në Dshalabad. Reagimi i policisë provokon natën tjetër një kundërsulm akoma më të dhunshëm nga ana e mijërave fshatarëve të pandalshëm. Fillonte kështu numërimi i parë i viktimave të “revolucionit” në Kirgistan.
Ishte evidente që opozita në kërkim të pushtetit, kërkonte ti zgjeronte protestat deri në një pikë, ku dhe vetë ajo nuk do të ishte në gjendje ti kontrollonte.
Gjithashtu për shkak të përshkallëzimit të dhunës si dhe zgjerimit të protestave që në ditët në vazhdim kontrollin gjithmonë e më shumë zona të reja nga jugu drejt veriut, presidenti Akayev, po humbiste kontrollin e situatës. Përballë kësaj situate, Akayev udhëton drejt Moskës në kërkim të mbështetje politike nga strukturat e KSHP[7] (Komunitetit të Shteteve të Pavarur), por marrë asnjë impenjim konkret nga ana e Kremlinit[8].
Pra, edhe përse dy ditë para fundit, Presidenti ishte akoma i bindur se mund të kontrollonte situatën. Thërret deputetët e zgjedhur për të inauguruar përpara në kohë Asamblenë parlamentare- për të treguar ekzistencën e një legjitimiteti të vetëm në vend, atë qendrorin.
Me datë 23 protesta prezantohej në sheshet e kryeqytetit, ku një ditë më vonë e posedon atë. Në kursin e disa orëve, të revoltuarit merrnin kontrollin e shesheve, dhe pasi kanë kaluar kordonët e forcave të rendi, pushtonin pallatet e pushtetit një pas një derisa detyrojnë Akayevit të arratiset.
Në natën e 24 marsit të 2005 bëhet operuese qeveria e përkohshme me Kurmanbek Bakiev kryetar shteti dhe kryeministër interim. Kulov ministër i brendshëm dhe Roza Otunbaeva ministre e jashtme.
Po përse një “revolucion”?
Ajo pikë ujë që zgjoj ndjenjën e revoltës popullore ishte manipulimi i zgjedhjeve si dhe kushtet e tmerrshme të varfërisë (sidomos në jug) të popullsisë, autoritarizmi i Akayevit, korrupsioni dhe oligopolet e krijuar nga Akayev për të përfituar familjarët e tij dhe personat[9] që përbënin “rrethin e ngushtë” besnik të presidentit.
Në fillim të viteve 90, Akayev paraqitej si një reformist, tolerant kundrejt opozitës në krahasim me represionet e tmerrshme që karakterizonin republikat e tjera në Azinë Qendrore.
Megjithatë, në mesin e viteve 90, Akayev bindet që vendi i tij nuk ishte në mënyrë efikase gati për një modernizim dhe evoluim të tipit perëndimor: politika e tij bëhet autoritar, arrin fuqi të rritura kushtetuese, lufton opozitën dhe medien e pavarur, orienton ekonominë dhe privatizimin ekskluzivisht për të përfituar të afërmit[10] dhe mbështetësit e tij.
Tani, shtysa më e madhe që ka nxjerrë në sheshe popullsinë e Kirgistanit është dhënë nga nevoja për të ri ekuilibruar diferencën ekonomike dhe politike në vend: Në termat e përfaqësimit politik, jugu është jo ekzistues në institucione.
Një rol jo pak të rëndësishëm ka pasur edhe forcat e jashtme. Akayev ishte bërë jo komod për vetë Shtet e Bashkuara të Amerikës. Nëse në të kaluarën këta të fundit kishin marrë nga ai gjithçka që kishin dashur, tani ishin të shqetësua, sepse dobësia e tij mund të shfrytëzohej nga Rusi dhe Kina.
Kjo vërtetohet, sepse në javët e fundit të pushtetit të presidentit Akayev, ku, dukej qartë që nuk kishte shpresa për të rikontrolluar situatën, ambasadori amerikan Stephen Young shtonte deklaratat e tij që direkt favorizonin një tërheqje nga jeta politike për presidentin Akayev. Gjithashtu, në të njëjtën kohë strukturat e lidhur drejtpërdrejtë me Ambasadën amerikane mbështesnin hapur opozitën politike.
Ndërsa rusët fillojnë të marrin shembull nga amerikanët, duke kërkuar të punojnë së bashku me forcat e brendshme politike, në mënyrë që të influencojnë elitën emergjente.
Rusia edhe përse i kishte ofruar mikpritje të arratisurit Akayev. Rithekson vullnetin e saj për të bashkëpunuar me klasën e re drejtuese në Kirgistan, por shpreh edhe shqetësime për rritjen e influencës amerikane në zonë.
Revolucioni i “tulipanëve” në Kirgistan përfaqëson vetëm fillimin e një “loje të madhe”, ku shumë shpejt mund të jetë skenari i gjithë Azia Qendrore. Shkaku kryesor duhet të kërkohet në ashpërsimin e kontradiktave kineze-amerikane.
Kohët e fundit Kina ka adresuar politikën e saj drejt Veriut. E dëshmon pjesëmarrja e saj në shpronësimin e “lugankneftgaz”, sigurimi i konsensusit për hyrjen e Rusisë në WTO, riformimi i i kontingjentit të krahut të punës kineze të emigruar në Lindjen e Largët. Gjithashtu Kina, faktikisht i ka dhënë letër të bardhë Republikës Popullore e Demokratike të Koresë në ngjitjen e saj antiamerikane në sferën nukleare, ka forcuar mbështetjen e saj politike tek Irani, ka aprovuar një ligj[11] që legalizon një pushtim të mundshëm ushtarak të Tajvanit. Të gjitha këta iniciativa kanë qenë të dhimbshme për Uashingtonin që duke siguruar mbështetjen e aleatit të tij, Britanisë së Madhe, ka marrë masa për t’iu përgjigjur në Azinë Qendrore.
Ku ndryshon “revolucioni i tulipanëve” në Kirgistan me atë “trëndafilave” në Gjeorgji dhe me “revolucionin portokalli” në Ukrainë?
Mungesa e një Yushenko, përfaqëson faktikisht ndryshimin kryesor mes “revolucionit të tulipanëve” dhe dy revolucioneve të tjera. Mungesa e një leader i aftë për të përfituar konsensusin e popullsisë.
Në Gjeorgji dhe Ukrainë, manifestimet e protestave kishin një formë të mirë organizuar, të lidhura nga grupet dhe shoqatat studentore, të orkestruar nga një leadership i organizuar me një program politik mjaft të qartë: impaktin mediatik i manifestimeve të tyre paqësore, të ngjyrosur dhe jo të dhunshëm ka qenë i rëndësishëm.
Ndërsa në Bishkek, imazhet e një turme jashtë kontrolli dhe pa një guitë, sigurisht nuk kanë marrë të njëjtin impakt, duke shkaktuar kritika edhe nga OSBE mbi karakterin e dhunshëm të këtij ndryshimi.
Në Kirgistan revolta ka lindur në zonat rurale të jugut dhe pastaj është propaganduar në pjesën tjetër të vendit, ndërsa në dy rastet e tjera kemi të bëjmë vetëm me revolta urbane, të zhvilluar në kapitalet Tibilis dhe Kiev.
Sipas disa komentuesve këto lëvizje që kanë adoptuar një ngjyrë të veçantë (ose lule) si simbol të një marketingu modern politik, duke krijuar grupe edukimi në demokraci, janë pak a shumë me fizionomi të ngjashme, të spiruar nga grupe dhe organizata të ndryshme, të përshtatura me struktura të ngjashme, të bekuar nga Perëndimi dhe mediet dhe institucionet ndërkombëtare.
Të gjithë revolucionet e “ngjyrosur” përfshi edhe atë të “tulipanëve” kanë përdorur intrigat e zgjedhjeve të bëra nga qeveritë në fuqi për të provokuar zemërim si në nivel kombëtar dhe në atë ndërkombëtar. Një rol të rëndësishëm në këtë proces kanë luajtur sondazhet exit poll si dhe nga denoncimet e intrigave që kanë bindur mijëra persona për të protestuar kundër qeverive në fuqi.
Denoncimet për zgjedhje të manipuluara, të marra në përgjithësi nga mediet ndërkombëtare dhe të konfirmuara nga vëzhguesit e dërguar nga Unioni Evropian dhe nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës ( të lidhura në galaktikën e OJQ-ve që kanë financuar dhe mbështetur “revolucionet e ngjyrosura”), ka shtyrë gjithmonë mijëra persona për të dalë në sheshe.
Duke u nisur nga Serbia[12], diskutimet dhe teknikat e përdorura nga lëvizjet kanë qenë bazuar mbi jo dhunën dhe mbi mosbindjen civile, dhe në veçanti në studimet dhe në tekstet e intelektualit amerikan Gene Sharp[13], të disponueshme në sitin e tij të internetit.
Mendimi i Gene Sharp, trashëgon traditën e jo ushtrimit të dhunës, që parashikon disa forma rezistence dhe operacionesh për organizimin e lëvizjeve të masave paqësore përmes të cilave detyron qeverinë në fuqi të braktis pushtetin. Këto teknika që shkojnë nga bojkotimi, nga provokimet në adoptimin e parullave dhe simboleve thjeshtësisht të identifikuar për përfshirjen e popullsisë.
Sociolog dhe mendimtar të tjerë që kanë mbështetur me studimet e tyre revolucionet e ngjyrosura, kanë qenë Peter Ackerman të International Center on Non-violent Conflict, autor i librave “Strategic Nonviolent Conflict: The Dynamics of People Power in the Twentieth Century (1994), dhe “ A Force More Powerful: A Century of Nonviolent Conflict” (2001)[14] dhe mbi të gjitha produktor i dokumentit “Bringing Down a Dictator”, mbi eksperiencën e të rinjve serb të Otpor-it, përkthyer në arabisht, rusisht, spanjisht etj.


[1] Në mesin e viteve 90 Kirgistani përcaktohej si “ Svicera e Azisë Qendrore”, një “ishull demokracie në një det me autoritarizëm”, sepse në krahasim më republikat e tjera kufizuese dallohej për liberalizim relativ, hapje kundrejt reformave të privatizimit, pluralizëm politik, hapje kundrejt shoqërisë civile.
[2] Për të përforcuar bindjen se ishte thjeshtë një manovër jo e ndershme dhe korrekte politike për të përjashtuar personalitet e opozitës, konstatimi që Roza Otunbaeva ishte kandidate në zonën universitare në kryeqytetin Bishkek, kandidaturë e “bezdisshme”, sepse duhet të sfidonte Bermet Akayev, vajzën e Presidentit që ishte edhe themeluese partisë filo-presidenciale Alga Kirgistan ( përpara Kirgistan!).
[3] Një votë kushton 2 euro, në një vend, ku regresioni ekonomik i trashëguar që nga periudha sovjetike ishte i tillë, saqë pjesa më e madhe e popullsisë jeton me një mesatare të ardhurash mujore më me pak se 20 euro dhe presin ditën e zgjedhjeve si një mundësi për të përfituar diçka më shumë. Është për tu theksuar se shitja e votave kundrejt një kostoje të caktuar është i aplikuar edhe në ditët e sotme në të gjitha vendet që kanë pasur një të kaluar relativisht të gjatë komuniste ( autoritarizëm ), por se nga një vend në një tjetër, sipas situatave ekonomike, ndryshon çmimi i votës, ku në disa vende është e barabartë më një thes miell.
[4] Në Jalal Abad leaderat e opozitës mblidhen për të krijuar një lloj qeverie të përkohshme, një sistem paralel autoriteti.
[5] Në Osh, banda të rinjsh, shpesh në gjendje dëshpëruese, zotëronin mbi qytet duke shkatërruar dyqane dhe çfarë gjenin përpara.
[6] Aeroportet e Osh dhe Jalal Abad pushtohen ( për të izoluar jugun e vendit duke evituar ardhjen e përforcimeve nga kryeqyteti) dhe vazhdon pushtimi i ndërtesave shtetërore.
[7] Krijuar nga Rusia për të zëvendësuar ish Bashkimin Sovjetik
[8] A.Dubnov, Kirgizii propisan dialog, «Vremija Novostej», 22/3/2005.
[9] Në të gjitha republikat e Azisë Qendrore si dhe tek të tjerat me të kaluar të gjatë komuniste, që ndodhen në fazë tranzicioni, kushti themelorë për të bërë pjesë e elitës drejtuese nuk ishin aftësitë formale dhe profesionale, por duhet të plotësohen dy kritere: të mos kesh ambicie për karrierë dhe jesh besnik qorr i presidentit.
[10] Djali i presidentit, Aidar Akayev dhe motra e tij Bermet kontrollonin të gjitha aktivitet ekonomike të vendit; privatizimi bëhej ekskluzivisht për të përfituar ata, një shpronësim sistematik i çdo të mire publike që shkonte në rritjen e pasurisë së tyre personale. Kjo shpjegon edhe euforinë e protestuesve që më urrejtje të thellë kanë shkatërruar zinxhirin e dyqaneve dhe aktiviteteve ekonomike që ishin nën kontrollin dhe pronësinë e Aidarit.
[11] Ligji i mos shkëputjes i aprovuar me datë 4 mars 2005 nga Asamblesë në seksion plenar , i cili legjitimon një ndërhyrje ushtarake nga Kina në rast se verifikohet një deklaratë formale për pavarësi nga ana e qeverisë së Tajvanit
[12] Revolucioni i 5 tetorit në Serbi (2000) që konkludohet më rënien e regjimit të Millosheviçit
[13] A history of non-violence, Hio State Alumni (http://www.ohiostatealumni.org/newscenter/sharp.php)
[14] Non-violent Conflict Center (http://www.noviolent-conflict.org/whoWeAre_peter_ackerman.shtml)

Monday, November 17, 2008

Për car demokracie e keni fjalën


Dr. Alban Daci
Botuar me datë 18 Nentor 2008
GAZETA NDRYSHE

Disa deputet të Parlamentit shqiptar për të kundërshtuar miratimin e kodit të ri zgjedhor vendosën në shenjë proteste dhe mos ujdie të hyjnë në grevë urie pikërisht në ambientet e parlamentit. Nga kjo ngjarje shumë “mendje” të mprehta filluan të flasin për demokracinë shqiptare, sistemin politik shqiptar, për mbrojte dhe shkelje të drejtash etj.
Në të vërtet të gjithë këta, kanë folur me fjalë kafenesh, të implikuar në interesa sallonesh, por aspak me kompetenca dhe dëshirën e madhe për ta analizuar situatën si vëzhgues të pavarur dhe profesional.
Ajo që më shqetëson është se shtypi shqiptar jo vetëm që nuk është pushteti i katër por është një servil dhe shërbëtor i rëndomtë i pushtetit të parë.
Prandaj, në disa përjashtime të vogla, në faqet shtypit shqiptar mund të shikosh artikuj të gjatë dhe të pakuptueshëm me fjalë që vijnë jashtë horizontit dhe realiteti shqiptarë, ku u bëhen lëvdata politikanëve tonë sipas interesave të caktuara.
Në hapësirat e këtyre faqeve, pothuajse nuk flitet aspak për atë që është burimi, legjitimiteti dhe justifikim i të gjithë pushteteve. Është pothuajse sporadike të lexosh nga këta “mendje” të mprehta të shtypit shqiptar, ndonjë artikull që i dedikohet popullit dhe komponentëve të tij.
Politika jonë është bërë me sjelljen e saj me të vërtet qesharake dhe qesharakë janë edhe ato që me pa moral dhe dinjitet i servilosen asaj derisa pranojnë të mos thonë të vërtetën si është, të mohojnë faktet, të pranojnë injorancën, të mos shikojnë të ardhmen dhe të pranojnë të rrinë në kushtet e një të tashme që është qesharake dhe shqetësuese në të njëjtën kohë.
Rastësisht duke shfletuar shtypin, pashë një foto, që prezantonte një seancë parlamentare të ditëve të fundit të Parlamentit shqiptar, ku në pamje të parë ishin edhe deputetët që ndodhen në grevë urie dhe sipër kokave të tyre ishte dhe një shirit që i dedikohej votës së lirë.
Pyetja e parë që i bëra unë vetës dhe ndoshta shumë të tjerë si unë ishte dhe sa skandale të kësaj natyre ambienti i politikës tonë do të vazhdoj të transmetoj tek vendet, ku demokracia është shekullore e palëkundur dhe që me shëndetin saj të plotë, fiton mbi çdo lloj forme tiranie, poliarkie, oligarkie dhe autoritarizmi?
Ndërsa pyetja e dytë ishte ç’far kërkojnë këta deputet dhe për car lloj vote e kanë fjalën?
E treta, a janë në hall me të vërtet këta deputet dhe a konçidojnë ato me e hallet e qytetarëve që i kanë zgjedhur ?
E katërta për car lloj forme demokracie e kanë fjalën “mendjet” e mprehta të shtypit shqiptar që këto ditë janë lodhur duke shkruar pa e kuptuar se car kanë shkruar?
Politikanët shqiptar, ku pjesë integrale e tyre janë edhe deputet që kanë pranuar të hyjnë në grevë vetëm se ju janë prekur interesat e tyre personale dhe ato brenda llojit dhe për këtë arsye kanë vendosur të reagojnë menjëherë duke u justifikuar në metoda demokratike.
Këta deputet, që tani rrezikojnë të dalin në pension nga rregullat e lojës që kanë vendosur vetë, reagojnë me kaq shumë vendosmëri kundër kolegeve të tyre të cilët ndoshta tani ndodhen në një pozicion më të fortë, që janë më të shumtë në numër dhe janë më të favorizuar për të çuar lojën drejtë fitores së tyre.
Në rast se i kthehemi mbrapa të kaluarës së afërt do të vëzhgojmë se disa nga këta deputet që kanë pasur edhe role të rëndësishme drejtuese në nivelet më ta larta qeverisëse, nuk i kemi parë ndonjëherë të dalin në protesta apo të hyjnë edhe në grevë, urie sepse në shtëpitë e qytetarëve/zgjedhësve nuk ka drita, se varfëria është në nivele të larta, që votuesit e tyre për të shpëtuar nga skamja vazhdojnë edhe në ditët e sotme të marrin rrugën e arratisë për të gjetur demokraci të vërtet, për të gjetur qetësi, mirëqenie, normalitet dhe siguri.
Pra, politikave shqiptarë nuk ju intereson aspak se çfarë ndodh jashtë lloj të tyre dhe nuk duan t’ia dinë aspak për votuesit e tyre që ju kanë dhënë legjitimitetin e ushtrimit të pushtetit, por janë të gatshëm edhe të “sakrifikohen” nëse ju preket edhe një qime floku nga interesat e tyre personale.
Kam dëgjuar se: ka deputet që kanë shkuar në zonat e tyre vetëm gjatë fushatës elektorale dhe pasi kanë fituar, jo vetëm që nuk kanë marrë mundimin t’iu hipin makinave të tyre luksoze dhe të harxhojnë pak litra benzinë për të shkuar qoftë edhe për t’i falënderuar zgjedhësit që u garantuan fitoren, por që nuk janë parë ndonjëherë dhe dëgjuar e të dalin dhe të flasin në ndonjë seancë plenare për të përfaqësuar hallet e zgjedhësve të tyre si dhe për të kërkuar brenda hapësirave dhe kompetencave zgjidhjet e tyre.
Atëherë, me thoni mua sa të drejtë morale dhe politike kanë këta politikan të dalin para zgjedhësve duke ju thonë troç e qartë se ne po hyjmë në grevë ngaqë kolegët tanë që janë më të fortë se ne, kanë menduar se ne nuk vlejmë më dhe duhet të gëzojmë pensionin.
Sistemi politik shqiptar mendoj se ka shumë nevojë për rinovim dhe kjo duhet të filloj pikërisht nga themelet e tij, ku rolin vendimtar dhe të pazëvendësueshëm në caktimin e rregullave se si duhet të funksionoj e ka kodi zgjedhor.
Deri tani jemi mësuar të shikojnë parti politike pa elektorat dhe me një kryetar që është edhe i vetmi anëtarë. Këto lloj kryetarësh i kemi parë me vite me radhë në arenën e politikës shqiptarë si dhe në nivele të larta drejtuese dhe përfaqësuese për shkak të lojërave të paqarta që janë kurdisur si ai i “dushkut”.
Mendoj se këta persona që kanë parti, ku janë vetë kryetar dhe vetë anëtarë dhe që pretendojnë me çdo kusht të bëjnë karrierë politike, duhet të shkojnë në shtëpi, sepse nuk përfaqësojnë askënd dhe boll kanë përfituar nga tranzicioni i politikës shqiptare.
Megjithatë nuk mjafton vetëm kaq për të thënë se kemi demokraci të shëndosh në Shqipëri.
Demokracia moderne për të cilën duhet të pretendojmë të gjithë ne, pandeh tolerancën e opinionit të tjerëve dhe në mënyrë të veçantë ekzistencën e opinionit të minorancës ( të asaj minorancë që më të vërtet ka elektoratin e saj, që është e përfaqësuar nga vota e drejtpërdrejtë dhe e lirë dhe jo nga parti me një anëtarë dhe kryetarë në të njëjtën kohë).
Gjithashtu është i përhapur opinioni se të drejtat, përfshi ato të votës dhe të lirisë së fjalës, janë pak të dobishëm nëse ka individ ose grup individësh që jetojnë në kushte të forta mos barazie sociale dhe ekonomike.
Individ të tillë mund të ketë pak interes për demokracinë dhe për të drejtat e tyre dhe të jenë shumë më të shqetësuar pikërisht për mbijetesën e tyre dhe nevojat e tyre materiale që janë të domosdoshme për të jetuar.
Lipset për shembull ka insistuar mbi faktin që ekziston një marrëdhënie rastësore mes zhvillimit ekonomik dhe demokracisë. Duke përdorur si indikatorë nivelin e të ardhurave, industrializimit, urbanizimit, dhe arsimimit, ka kërkuar të tregoj që regjimet demokratike janë zhvilluar në ato shoqëri që faktikisht kanë kënaqur pikërisht nevojat materiale të anëtarëve.
Atëherë duke ditur që jo vetëm disa individ apo disa grupe por që pjesa më e madhe e shoqërisë shqiptarë jetojnë në një pabarazi të vërtetë sociale dhe ekonomike dhe në mungesë të plotë materiale duke u nisur që nga ato më elementaret që janë të domosdoshme për të jetuar.
Për këtë arsye politika shqiptare do të vazhdoj të jetë indiferente kundrejt tyre si dhe jo vetëm nuk do ti përfaqësoj duke ju mbrojtur interesat dhe të drejtat e tyre, por në formë ironike do të tallet me ta duke ju thënë se: prisni një herë, sepse kemi hallet dhe problemet tona personale për të zgjidhur dhe pastaj nëse do të gjejmë kohë do të merremi me ju që na zgjodhët dhe na dhatë mundësinë që të ushtrojmë pushtetin e legjitimuar nga ju por jo në funksionin tuaj.

Monday, November 10, 2008

Një natë vjeshte në mërgim


Dr. Alban Daci
Botuar me datë 15 Nentor 2008
GAZETA NDRYSHE

Ndodhem brenda shtëpisë time, që ndodhet diku në një cep të qytetit të Xhenovës, lart mbi një kodër të butë dhe të vogël, ku nga dritarja mund të shikoj dritat e portit si dhe ngjyrën e errët të detit, që me vrullin e tij dhe forcën e natyrës përqaset me dallgë të forta në bregun shkëmbor. Në shtëpi, kam ndezur kaldajën për t’u ngrohur, sepse sonte qenka paksa ftohtë.
Jashtë, qielli është i errët dhe me vranësira, rrugët janë të lagura, sepse herë pas here bie shi i vrullshëm. Ky përshkrim është më se normal, sepse këto janë netët e fundit të vjeshtës, që po i lënë radhën stinës së dimrit.
Para se të ulesha këtu para kompjuterit po studioja diçka që ka të bëj me drejtimin tim profesional dhe meqë nuk po më vinte gjumë, mendova të shkruaja disa rreshta, sepse herë pas herë e ndjej të nevojshme të shkruaj ato që mendoj se për ndryshe nuk më zë gjumi.
Kjo sjellje thonë se është me e bukura e të shkruarit, kur të vjen muza për të shkruar, duhet ta bësh me çdo kusht se ndryshe nuk ndjehesh mirë me veten dhe mendimet mposhtin kushtin e nevojës fizike- nevojën për gjumë.
Kinezët kanë një thënie- të ecësh të bën mirë për reflektuar- kurse unë do të thosha se nëse do të reflektosh dhe të mendosh, duhet të qëndrosh qoftë edhe për pak çaste vetëm.
Thonë se: kur dikush qëndron vetëm, në një qetësi absolute, kalon në një fazë të drejtpërdrejt ëndërrimi, ku më shumë mendon gjëra të mira dhe kritikon ndoshta edhe me eufori gjerat negative, ato gjëra që me pa të drejtë kushtëzojnë një apo disa persona për të mos përjetuar shumë lumturi, që i lëndojnë si dhe i bëjnë të ndjehen jo shumë mirë por të përmalluar.
Kur je vetëm, mendja udhëton aq shumë në labirintet e imagjinatës, ëndrrave, dëshirave saqë nuk je i vëmendshëm ti japësh urdhër të kthehet në pikën fillestare të nisjes dhe mund të harroj se duhet të rikthehet përsëri në realitetin e prekshëm drejtpërsëdrejti.
Mendoj se: horizonti i labirinteve të imagjinatës, është më i gjer, kur njeriu ka në zotërim më shumë dituri të përfituara nga leximi i lirë, nga studimi profesional, nga përvojat jetësore si dhe nga kultura apo ambienti shoqëror dhe familjarë- këtu mund të ketë një rol vendimtar qoftë edhe një histori e vogël apo një përrallë e treguar me dashuri dhe ëmbëlsi nga prindërit e dashur.
Sa më i gjerë të jetë labirinti i imagjinatës tonë aq më shumë vëzhgues të kujdesshëm jemi për fenomenet që bien mbi ne, rreth nesh dhe që na kanë ose jo neve si objekt. Në momentin që çdo kush nga ne arrin në statusin e vëzhguesit vigjilent për gjithçka që ndodh afër dhe larg nesh, aq më shumë është i ndjeshëm dhe i lidhur mbi ato që ka vëzhguar.
Po ndiqja një program televiziv që në qendër të mendjes kishte fenomenin Obama. Pasi e ndoqa me vëmendje po thosha po sikur të kishim edhe ne shqiptarët një “Obama”!
Pasi analizova mirë faktet, thjeshtë natyrshëm më lindi pyetja por përse duhet të kemi pikërisht një “Obama”? Fare mirë mund të kemi një “Shpëtimtar”. Jo për gjë, por tingëllon më mirë, sepse është emër shqiptar dhe ne flasim shqipen tonë të mrekullueshme.
Shqiptarët nuk kanë nevojë realisht për një “Shpëtimtar”, por duhet te jenë të zotë për të shpëtuar nga realiteti që kanë, duke u përpjekur me çdo kusht që ta ndryshojnë atë. Për ta realizuar atë duhet të besojnë thellë tek vetja e tyre se janë shpëtimtar të vetës së tyre.
Besimi i ndryshimit duhet të lind në zemrat tona, nga dëshira që kemi për të realizuar të ardhmen tonë me plotë ëndrra të bukura dhe nga forca që gjejmë tek e kaluara e frikshme dhe e errët që kemi përjetuar jashtë dëshirave, ëndrrave dhe aspiratave që kemi pasur realisht në labirintet e imagjinatës tonë.
Pas programit, u shtriva që të pushoja pak, por papritur dëgjoj një zhurmë të vrullshme që vinte nga jashtë. Nga kureshtja largova një cik perden e dritares për të parë se ç’po ndodhte jashtë?! Po binte shi me vrull. Mu duk diçka e natyrshme, sepse nuk e përjetoja për herë të parë një fenomen të tillë. Prandaj, me mospërfillje për atë që pashë u shtriva përsëri.
Sapo u shtriva dhe trupi im më ra në qetësi të plotë fizike, duke qenë se jam larg vendit dhe familjes time. Në mënyrë instiktive po mendoja nëse në Shqipëri bie shi si këtu?! Isha kureshtar me të vërtet të dija nëse binte shi dhe në Shqipëri, dhe nëse familjarët e mi dhe bashkëkombësit e mi ishin brenda si unë ose që halli dhe puna i ka nxjerrë jashtë dhe ndoshta nga shiu i vrullshëm po lagen dhe po bëhen qullë.
Po mendoja se nëse ka ndonjë shqiptarë të gjorë që për një mi e një arsye nuk mund te ketë një çati, ku të fus kokën. Po mendoja se nëse rrugët e qyteteve tona janë po me gropa, me puseta të hapura, me balt dhe të mbushura me pellgje me ujë dhe me makina që kalojnë me shpejtësi jo sikur të udhëtonin në zona urbane, por sikur të jenë në pista garash,ku nuk është i nevojshëm respektimi i vijave të bardha dhe semaforëve.
Nga kjo që ndodhi fare në çast, nxora një mësim shumë të rëndësishëm se: nuk duhet të jemi mospërfillës për çdo gjë që ndodh mbi ne dhe rreth nesh, sepse ajo mos përfillje mund të na bëj indiferent për analizuar të kaluarën dhe për të projektuar të ardhmen.
Ashtu siç ndërtohet një pallat duke rreshtuar tullat një mbi një, ashtu edhe e ardhmja jonë mund të ndërtohet nga çdo moment që ne përjetojmë dhe ëndërrojmë.
Në qoftë se jemi mospërfillës qoftë edhe ndaj një momenti të vogël, pallati i ardhmërisë tonë do të ketë një tullë mangët dhe struktura nuk do të jetë e plotë dhe kompletë, ku në një të ardhme të largët do të çaloj duke e ndjerë mungesën e asaj tulle, sepse erozioni duke gjetur pikën e dobët- mungesën e asaj tulle te vetme- ka bërë të veten, ku me kalimin e viteve dhe me ciklin e vazhdueshëm të stinëve vrima me përmasat e tullës mund të zmadhohet aq shumë sa një ditë mund të vër me të vërtet në rrezik qëndrimin në këmbë të gjithë strukturës.
Duke shkruar dhe menduar, fare pa e ndjerë kaloj edhe kjo natë, sepse tani ka filluar të zbardhë, kjo është shenja se dhe një ditë e re sa po ka filluar. Gjithmonë më ka magjepsur dhe më ka zhytur në mendime fakti, kur nisja një udhëtim në të gdhirë të mëngjesit dhe largohesha nga Tirana ime e dashur.
Më ka magjepsur udhëtimi në të gdhirë, sepse fillimin e një gjallërie e përshëndet duke u larguar, sepse vëzhgon se si fillon jeta e një qyteti, por që pastaj për faktin që largohesh nuk je dëshmitar si do të zhvillohet ajo. Maksimumi thjeshtë mund të përdoresh imagjinatës për të qenë afër së vërtetës.
Kur isha fëmijë, kishte raste që sapo kisha nisur të luaja në mëngjes me shokët dhe papritur prindërit me shkëpusni nga loja e më merrnin me vete në ndonjë udhëtim që kishin vendosur të bënin.
Në fillim të udhëtimit filloja të mendoja se: nëse këto momente shokët e mi po bëjnë të njëjtën lojë që po bënin kur isha edhe unë? Se nëse loja ka mbaruar dhe se kush mund ta ketë fituar atë?
Pra, isha kureshtar të dija se çfarë po bëjnë ato? Fakti që unë nuk isha aty, më kushtëzonte, që thjeshtë të përdorja imagjinatën time, e cila ndoshta nuk përputhej me realitetin, por thjeshtë kënaqte dëshirat e mia të atij çasti si dhe më bënte të ndjehesha sikur vazhdoja të luaja bashkë me ata edhe pse realisht vetëm largohesha nga ata në një drejtim krejtësisht të ri.
Prandaj, në këto momente po mendoj se edhe në Shqipërinë time të dashur ka filluar të zbardhë, se nëse të dashurit e mi kanë bërë një gjumë të qetë dhe se tani duhet të zgjohen dhe të bëjnë mëngjesit, të përgatiten dhe pastaj të fillojnë punët e tyre.
Po mendoj, sepse nuk mund të jem i pranishëm se nëse në Tiranën time, ka filluar të gjallërohet jeta, ku njerëzit ndoshta në rrugët e lagura nga shiu po ecin me duar në xhep për të filluar punët e ditës.
Po mendoj se nëse politikanët shqiptarë kanë parë ëndrra se si mund të ndihmojnë qytetarët dhe vendin e tyre që të jetë i mrekullueshëm dhe i begatë.
Shpresoj se edhe nëse nuk kanë parë ëndrra të tilla, sepse kanë aq shumë impenjime në mendjet e tyre dhe nuk kanë shumë hapësira të mendojnë për qytetarët që i kanë zgjedhur, të paktën të jenë ngritur në krah të djathtë, që edhe pse nuk i ndihmojnë dot, të paktën t’iu mos u prishin punë dhe t’iu mos u bëjnë keq.
Ja kjo është një natë vjeshtë që një emigrant përjeton, ku nga kjo që lexuat kuptuat se ai më shumë ëndërron se sa flemë gjumë, ai më shumë ndodhet mes jush se i vetëm, ai natën nuk është larg jush por tek ju, në ëndrrat dhe imazhet tuaja.
Ëndrra e tija janë po të njëjtat me tuajat, sepse ëndrrat e tija jeni pikërisht ju.
Shpresoj që ju të dashurit e mi të keni parë ëndrra të bukura dhe dëshiroj shumë t’iu bëhen realitet, dua shumë që edhe unë të kem qenë pjesë e ëndrrave tuaja sepse ju ishit në ëndrrat e mia.
Ndërsa ti Shqipëria ime e dashur dhe ti Tirana ime e mrekullueshme që të dedikova adoleshencën time, ju uroj të keni vazhduar një ditë me plot gjallëri, lumturi dhe sa më me pak dhimbje dhe lëndime të mbyllet kjo ditë që sapo kemi nisur.
Nata sapo kaloj, na solli një ditë të re, e cila me siguri do të jetë e ndryshme nga ajo që lamë pas, sepse ndryshe nga dje, mbrëmë kemi parë ëndrra të reja që na frymëzuan me shpresë dhe na ushqyen me forcë të re pozitive duke na bërë të ditur se ndryshimi tek ne sapo ka filluar.
Prandaj, duhet të punojnë së bashku për ta çuar përpara atë, sepse aspiratat i kemi pozitive dhe në favorin tonë.
Ditë e re dhe kësmet i ri, shpresojmë që kjo ditë që sapo kemi vazhduar në të njëjtën kohë por me mënyra të ndryshme të jetë me oportunitete te reja për të gjithë ne.

Saturday, October 18, 2008

Real Durazzo, prima squadra di calcio albanese a Genova























La maglia ufficiale di "Real Durazzo"














Dr. Alban Daci, con la maglia della squadra "Real Durazzo" da Lui fondato














La presentazione della squadra albanese di calcio "Real Durazzo" durante la cerimonia dell'apertura della sedia di Consolato Onorario Albanese in Liguria. La squadra "Real Durazzo" è fondato nel 2008 a Genova con la iniziativa di dott. Alban Daci e l'appoggio in persona di Giuseppe Maria Durazzo, Console d'Onore in Liguria. Questa squadra è composta solo da ragazzi albanesi che vivono e lavarano a Genova, alcuni di loro sono già giocatori professionisti, perché giocavano prima di partire dall'Albania e hanno continuato anche quanto sono arrivati a Genova, giocandoli per primavera di Club Genova, per Sampiederenese ecc. La squadra tiene il nome Real Durazzo in nome della famiglia Durazzo che ha fatto storia non solo a Genova ma su tutta la Liguria.

Friday, October 17, 2008

Titaniku i politikës shqiptare


Dr. Alban Daci

Botuar me datë 18 tetor 2008

Gazeta Ndryshe

Disa mendimtarë të mëdhenj e kanë përkufizuar termin e politikës në logjikën e pushtetit (Lasswell: politika si “ kush përfiton diçka, kur dhe si”); (Weber: politika si “përdorimi monopolist i detyrimit të legjitimuar”); (Makiaveli: “të qeverisësh do të thotë të bësh të besosh”); (De Gasperi: “politikë do të thotë realizim”).
Politika është zgjidhja e konflikteve mes njerëzve; është procesi që shoqëria përcakton në mënyrë autoritare lidhjen e burimeve dhe vlerave; është procesi që merren vendimet ose modifikohen programet politike dhe strategjitë e aksionit; është ushtrimi i pushtetit dhe influencës.
Për politikën, metafora më shumë e frekuentuar kanë qenë “qeveria e anijes”. Një anije mbi të gjitha është e përbërë nga një kolektivitet (të punësuarit), që duke lundruar gjithmonë së bashku, ndodhen në një far mase të izoluar nga pjesa tjetër e botës (identiteti i veçantë i tyre), por që kanë fatin e përbashkët të lundruesit.
Ky kolektivitet që të udhëtoj drejt destinacionit të dëshiruar ka nevojë të drejtohet nga një timon. Nga kjo rrjedh që lundruesit duhet edhe të organizohen, sipas ndarjes së detyrave (kush bën dhe çfarë) dhe sipas një nivelit hierarkik të autoritetit (kush mban timonin ka nevojë për më shumë pushtet se sa të tjerët).
Gjithashtu, është pothuajse e paevitueshme që mes lundruesve të lind ndonjë diferencë vlerësimi, afro gjysma e lundrimit dhe zgjedhja e rrugës ose afro organizimit të detyrave që duhet të kryhen mbi anije ose afro mijëra gjëra të tjera pak a shumë të rëndësishme për fatin e anijes (formimi i grupeve konkurrues, lindja e ndonjë konflikti mes të njëjtëve, kompozimi i konflikteve të njëjta).
Siç e shikojmë metafora e politikës si “qeverisja e anijes” përmban një pjesë të madhe të aspekteve që janë thelbësore për të ilustruar edhe elementet kryesor të politikës. Kolektiviteti ashtu si edhe polisi (“qyteti” i grekëve), timoni si pushtet për/mbi kolektivitetin, bashkëprania e konfliktit dhe bashkëpunimit, bashkëprania e komandimit dhe konsensusit, ekzistenca e vetë principit sovranitet (rrjedh nga fakti që mbi përcaktimin e trajektores së anijes askush nuk mund të ketë më shumë pushtet se ai që kontrollon timonin).
Në rrjedhën e kohës metafora politike e anijes ka takuar një përdorim shumë të frekuentuar, duke filluar pikërisht nga mendimtarët e mëdhenj grek dhe romak; (Platoni: “anija e çmendurive”, ku ekuipazhi kalon kohën në një pavdekësi alternimi kacafytjesh dhe zdërhalljes, pa arritur asnjëherë të jap një timonier me të vërtet ekspert të kohës, stinëve, të qiellit, të yjeve, të erës dhe të gjithçkaje që varet për të ndjekur anija trajektoren e dëshiruar); (Ciceroni: “ unë që kisha qeverisur anijen e shtetit në mesin e detit me mot të keq dhe e kisha sjellë shëndosh në port”) .
Qeveria, na paraqitet si një bashkësi vendimesh që janë përvetësuar në përcaktimin e drejtpërdrejtë të anëtarëve në veçanti, por që kolektivizohen, përderisa janë të kërkuar nga një pushtet i përbashkët. Qeveria e polisit si: një përdorim i përbashkët dhe i kolektivizuar i ndonjë timoni që drejton anijen kolektive në tërësi.
Në historinë e njeriut politika ka qenë përfaqësuar edhe nga shumë metafora të tjera. Në veçanti janë, ajo e shtetit si një familje, ajo e shoqërisë si një “trup njerëzor”, ajo e kalit si simbol i pushtetit dhe i popullit që duhet drejtuar.
Elementi i parë i çdo forme qeverie është qartësisht e përfaqësuar nga koncepti i autoritetit, në kuptimin e tij origjinal “ nuk besoj se pikërisht një është i madh, kur ai më bën të ndjehem i vogël” citonte një shkrimtar francez i shtatëqindtës.
Autoritet do të thotë të jesh i zoti që ti bësh të qeverisurit të pranojnë pushtetin. A mund të jetë forca dhe dhuna faktor që mund të bëjnë të mundur diçka të tillë, për ti bindur të qeverisurit të pranojnë pushtetin?
Talleyrand citon se me bajoneta mund të bëhet gjithçka, përjashtuar faktin që nuk mund të ulesh sipër tyre.
Ndërsa Hannah Arendt thekson se: “dhuna për nga natyra instrumentale; si të gjithë mjetet, ka gjithmonë nevojë për një orientim dhe justifikim, për arritur qëllimin... pushteti nuk ka nevojë për justifikim, ajo për çfarë ka nevojë është legjitimiteti.
Element tjetër i rëndësishëm është përfaqësuar nga “urdhri” që duhet të karakterizoj vetë vendimet kolektive. L’imperium nga latinët na kujton se qeveria për të qenë e tillë, nuk duhet të flasë ... kot, por duhet ta dëgjojnë dhe ti binden. Vendimet kolektive që ajo ndërmerr duhet të prodhojnë efekte reale për kolektivitetin që herë pas herë janë të interesuar.
Elementi më i rëndësishëm që karakterizon dimensionin politik është ndërtuar nga principi i sovranitetit. Jean Bodin, filozof francez, në pesëqindtën teorizon i pari kuptimin teknik të fjalës që e përcakton si ekspresion cum summa potestate gubernatio; sot mund të themi, kapaciteti i qeverisjes pa ju përgjigjur asnjë fuqie superiore. Lasswell dhe Kaplan e përcaktojnë sovranitetin si “niveli më i lartë i autoritetit”.
Nga këto që pohuam deri tani, politika kuptohet si bashkësi aktivitetesh që janë të rëndësishme për të “qeverisur një qytet” dhe prezantohet nga gjashtë element thelbësor: ekzistenca e një grupi me persona (polis), brenda të cilit disa vendime rrjedhin nga anëtarë të veçantë të grupit të kërkuar në formën e “pushtetit kolektiv” (vendime kolektive); ekzistenca e marrëdhënieve mes atyre që qeverisin dhe atyre që janë të qeverisur që karakterizohen nga një raport i “independencës së pranuar” (autoritet) drejt të qeverisurve, mbi bazën e ndonjë principi dhe të ndonjë procesi legjitim; fakti që këto vendime të tipit kolektiv janë , në radhë të parë, të mbushura me sovranitet dhe, në radhë të dytë, konkretisht të vendosura nga qeverisësit.
Këtë parantezë në karakterin e përgjithshëm teorik që shpjegon konceptin e politikës, e bëra për të analizuar aktualisht “anijen shqiptare”.
Në çfarë gjendje ndodhet ajo tani? Çfarë orientimi do të ketë në të ardhmen? A do të arrij të ankorohet në breg shëndosh e mirë sipas orientimit të dëshiruar?
Anijen e politikës shqiptare do e quaj “Titaniku shqiptar”, sepse ajo po lundron tamam si “Titaniku” i vërtetë, në ujerat e ftohta dhe në natën pa hënë.
Titaniku shqiptar është i përbërë nga një kolektivitet, ku me të vërtetë të gjithë kanë fatin e përbashkët të lundruesit, por që janë të izoluar nga pjesa tjetër e realitetit, sepse nuk njohin asnjë realitet tjetër përveç të tyrin.
Timoni i Titanikut shqiptar është në duart e personave që janë mospërfillës ndaj kolektivitetit, sepse nuk pranojnë as gabime dhe as këshilla, duke e çuar anijen drejtë ajsbergëve të mëdhenj dhe të rrezikshëm që mund të rrezikojnë edhe fundosjen e saj.
Pra, mund të themi se këto lloj timonierësh nuk janë ekspert të qiellit, të yjeve, të erës dhe të gjithçkaje që nevojitet për të ndjekur trajektoren e drejtë dhe të dëshiruar. Këta timonierë që kanë në dorë fatin e vetë Titanikut shqiptar, nuk janë në gjendje të premtojmë se: do të sfidojmë të gjitha stuhitë bashkë me kohën e keqe për të arritur shëndoshë në breg.
Autoriteti i këtyre timonierëve shqiptar siç kemi mësuar nga historia ka ardhur me bajoneta, por që deri më sot asnjëri nga ata nuk është ulur sipër tyre. Këta timonierë e kanë ushtruar pushtetin, përmes dhunës së justifikuar, duke premtuar demokracinë e ëndërruar ndër vite. Ato legjitimitetin e pushtetit e kanë bërë përmes forcës legale të fshehur në petkun e egoizmit personal të sëmurë me virusin e pavdekësisë dhe madhështisë universale.
Urdhrat e tyre kolektivi i ka pranuar dhe ju është bindur, sepse kanë qenë të instrumentalizuara me mashtrimin e shpresës dhe ushtrimit të forcës së pushtetit në mënyrë të ekzagjeruar. Këta urdhra kanë pasur edhe efekte reale mbi kolektivitetin, por nuk kanë pasur si finalitet nevojat dhe problemet e kolektivitetit, që është instrumentalizuar nga timonierët, për të ruajtur të pa prekshëm vendet e tyre të drejtimit, për të kënaqur egot personale edhe pse ndoshta kanë qenë totalisht në kundërshtim me interesin e përbashkët.
Këto vendime të interesit personal që ekzekutohen mbi kolektivitetin, i cili nuk ka të drejtë as konsultuese, janë të natyrës sovrane, por jo në shërbim të sovranitet.
Nëse analizojmë se si është i ndarë kolektiviteti i anijes që ndodhet poshtë sallës drejtuese? Ajo është e ndarë në tre shtresa shoqërore që korrespondojnë përkatësisht në tre katet e anije.
Fill poshtë kupolës drejtuese janë personat e mirinformuar për politikën, që e përdorin atë për të pasur privilegje. Kjo kategori është e pakët në numër, por që zotëron ambientet më luksoze të anijes dhe në dorë ka forcën e parasë. Ato janë sponsor të personave që pranojnë kontratat e tyre për të realizuar egot e tyre personale, pa pasur ideale pozitive për kolektivitetin.
Interesimi i tyre për politikën është i lidhur me interesat e tyre të karakterit individual dhe lidhja e tyre me politikën funksionon për aq kohë, sa sponsorizimet e tyre janë të domosdoshme dhe të respektueshme.
Ndërsa një kat më poshtë janë njerëzit e thjeshtë që janë “viktima” të politikave të gabuara, që në një mënyrë apo tjetër politikën e pranojnë si de fakto, por nuk kanë në dorë asnjë instrument influence në vendimmarrjet e karakterit kolektiv. Pothuajse të gjithë personat kësaj kategorie shprehen se nuk janë të interesuar për politikën dhe se nuk merren me politikë. Atëherë lind pyetja a është e shmangshme politika?
Thomas Mann, thekson se: “nuk është e vërtetë, kur sot njeriu deklaron se nuk merrem me politikë. Deklarata e tij duket më shumë si egoiste, e huaja nga bota, por edhe si një auto gënjeshtër. Një deklaratë e tillë rivlerëson një injorancë jo shumë intelektuale se sa morale. Sot poshtë çdo forme politike prezantohet problemi i vetë njeriut”.
Aristoteli citon se “ njerëzit vendosin të ecin së bashku në pamje të ndonjë avantazhi të veçantë dhe në qëllimin e prokurimit të ndonjë objekti për vetë ekzistencën”; dhe shoqata politike është krijuar përmes një procesi të kësaj natyre, “në emër të avantazheve personale që ajo sjellë.
Politika nuk është gjë tjetër veçse shkëmbimi i komplikuar mes njerëzve, përmes të cilës njerëzit kërkojnë të marrim në nivel kolektiv, kënaqësinë e tyre personale. Për këto arsye politika nuk është dhe nuk duhet të jetë e evitueshme.
Në katin e fundit ndodhin personat që kanë në dorën peshën me të rëndësishme të anijes, mekanizmat e motorit që ve në lëvizje të gjithë anijen, por që realisht nuk kanë asnjë të drejtë pronësie mbi anijen që ato e mbajnë me duart e tyre në gjendje të mirë lundruese.
Gjendja aktuale e Titanikut shqiptar nuk është aspak e mirë, sepse kemi krisje dhe çarja të madhe ndërmjet kateve që ndërtojnë strukturën e kësaj anije. Për këtë arsye në të ardhmen do të kemi një lëvizje të madhe që mund të karakterizohet nga dhuna dhe urrejtja dhe do të jetë e pozicionit vertikal nga poshtë lartë.
Pra, nëse kupola drejtuese do të vazhdoj të veproj në shërbim të pakicës duke shfrytëzuar kolektivin, pa marrë parasysh aspak dëshirat dhe nevojat e tyre. Atëherë pjesa tjetër që përbën shumicën në numër, por pakicën në kompetenca do të filloj të ndërgjegjësohet dhe do të kërkoj me forma demokratike të dëgjohet, të respektohet dhe të pyetet për vendimet e karakterit kolektiv nga kupola drejtuese. Nëse edhe pas këtij sensibilizimi paqësor, kupola do të vazhdoj të mos e përfill përsëri kolektivin. Atëherë kolektivi do i drejtohet dhunës si justifikim për të legjitimuar të drejtën.
Me pak fjalë nëse gjerat do të vazhdojnë të jenë ashtu siç janë dhe nëse nuk do të jetë një alternim i aprovuar nga poshtë për lartë, jo shumë larg në kohë mund të kemi lëvizje kaotike dhe me pasoja për të gjithë anijen, që mund të sjellin timonierë të rinj që do të lundrojnë së bashku me kolektivin drejtë trajektoreve të dëshiruara.
Përndryshe Titaniku shqiptarë do të vazhdoj të lundroj në natën pa hënë, ku papritur do të përplasej me ndonjë ajsberg të madh, që do i shkaktonte një çarje të thellë dhe të fortë, përmes së cilës do të vërshonin sasi të pafundme uji derisa ajo do fillonte të fundosej dhe të gllabërohej nga thellësia oqeanike.

Monday, September 29, 2008

Komuniteti shqiptar në Xhenova


Dr. Alban Daci
Xhenova-Itali
Botuar në disa numra radhasi tek
gazeta "Ndryshe"

Qyteti i Xhenovës, ka një numër të konsiderueshëm me shqiptarë që prej vitesh jetojnë dhe punojnë në sektor të ndryshëm dhe vijnë pothuajse nga të gjitha zonat e Shqipërisë. Disa prej tyre posedojnë lejet e qëndrimit dhe kanë bërë të mundur bashkimin familjarë, kurse një pjesë tjetër po aq e konsiderueshme, kanë ardhur në formë klandestine ( fshehur) dhe në tre vitet e fundit nuk kanë pasur fatin dhe mundësinë të marrin lejet e qëndrimit (në këto tre vjet në Itali nuk ka dalë asnjë fluks gjithëpërfshirës për legalizimin e emigrantëve, por vetëm disa flukse të punës sezonale me kuota fare të vogla pranimi në numër).

Ato emigrantë që kanë lejet e qëndrimit, kanë përfituar disa “privilegje” si:
1) kanë mundësi më të mira për të gjetur punë, sepse mund të lëvizin lirshëm, pa pasur frikë nga autoritet e ruajtjes dhe rendit publik.
2) mund të punojnë në rregulla me siguracione shoqërore për jetën
3) mund të shkojnë në Shqipëri për festa dhe festime të ndryshme familjare
4) kanë mundësinë të marrin dhe familjarët e tyre duke aplikuar për procedurën e bashkimit familjarë
5) e kanë më të lehtë të marrin me qira apo të blejnë shtëpi

Pra, nga rreshtimi që bëmë më sipër, mund të shprehemi se: kjo kategori e emigrantëve shqiptarë është me fat dhe në një mënyrë apo në një tjetër përpiqet të integrohet më shpejt dhe më lehtë në shoqërinë vendase. Megjithatë integrimi i tyre është jo i njëtrajtshëm dhe uniformë.

Integrimi ekonomik

Normalisht integrimi ekonomik i punëtorëve shqiptarë që emigrojnë në formë individuale është shumë i shpejtë dhe realizohet në një periudhë kohe të shkurtër, falë edhe ndarjes në segmente të tregut të punës këtu në Xhenova, sepse emigrantët zënë vende pune që janë pak të paguara dhe të pa pëlqyera nga vendasit.
Emigrantët shqiptarë, jo vetëm kanë arritur të bëjnë integrim të shpejtë ekonomik, por mund të themi se kanë arritur të zënë edhe pozicionin e liderit në këtë fushë, sepse janë bërë sipërmarrës në aktivitete të ndryshme punësimi .
Shqiptarët zënë vendin e parë, për sa i përket fushës së sipërmarrjes, për nga komunitet e huaja të pranishme në qytetin e Xhenovës, ku pothuajse në çdo ndërmarrje pune në sektorin e ndërtimit janë pronarë ose bashkëpronar.
Punët që shqiptarët (gjinisë mashkullore) kryejnë në fushën e ndërtimit janë ndihmës punëtorë, punëtorë, mjeshtër, artixhan dhe imprezar (sipërmarrës).
Ndërsa, në fushën e hoteleri-turizmit. ushtrojnë profesionet e njohura si: ndihmës kamerier, kamerier, ndihmës kuzhinier, kuzhinier. Në kooperativa të ndryshme solidariteti, kryejnë kryesisht rolin e ndërmjetësuesit kulturor, kurse në bujqësi punojnë në vreshta me rrush si dhe në ferma me pemë frutore. Këto janë profesionet më kryesore dhe më të dukshme që kryejnë shqiptarët e gjinisë mashkullore në qytetin e Xhenovës.

Roli i gruas shqiptare në mërgim

Femra shqiptare lidhur edhe me paragjykimet tradicionale të marra me vete nga Shqipëria, në hapat e para të emigracionit, nuk ka qenë angazhuar drejtpërdrejtë në asnjë formë punësimi, përveç shtëpiakes së mirë që kujdeset për fëmijët, për shtëpinë dhe për burrin.
Me kalimin e kohës, burrat (bashkëshortët) shqiptarë e kanë parë se: është shumë e vështirë, thuajse e pamundur që vetëm me një burim të ardhurash të kënaqin nevojat e gjithë familjes. Prandaj, më shumë për nevojë ekonomike dhe mbijetese, se sa sensibilizimi, burri shqiptar, ka filluar t’i jap më shumë hapësira bashkëshortes së tij, duke e lejuar të përfshihet me të drejta të plota në tregun e punës.
Prandaj, kohët e fundit edhe pozicioni i femrës shqiptare në shoqërinë e komunitetit shqiptar në Xhenova po ndryshon, sepse sot, femra shqiptare nuk është vetëm një shtëpiake e mirë, që kujdeset vetëm për burrin, shtëpinë dhe fëmijët, por po bëhet gjithmonë e më aktiveve edhe jashtë mureve të shtëpisë, duke ushtruar profesione të ndryshme si: Badante (përkujdesjes për moshën e tretë), kameriere, shitëse në super markete etj.
Në disa familje që kanë zgjedhur të jetojnë këtu në Xhenova, me të cilët unë kam marrëdhënie miqësore, kam vënë re se: gruaja shqiptare jo vetëm jep një kontribut të rëndësishëm për familjen, sepse ushtron një profesion dhe sjellë të ardhura ekonomike, por ka marrë në dorë timonin e drejtimit të familjes, duke i qëndruar pranë bashkëshortit që të dalë nga situata e vështirë e pesimizmi (për shkak të vështirësive të shumta që një emigrant has në jetën e përditshme si dhe për hapësirat e vogla që disponon për ti kaluar, kalon në faza të vështira edhe pesimizmi) dhe të besoj seriozisht tek vetja dhe tek familja se një e ardhme më e mirë e pret atë dhe familjen e tij.
Prandaj, mendoj se femra shqiptare, meriton të ketë një pozicion më të fortë dhe më të rëndësishëm në shoqëri, duke pasur parasysh iniciativën e sakrificës dhe guximit që ka marrë mbi supe për të bërë një jetë më të mire si dhe në aftësitë intelektuale që ajo mbart.

Shqiptarët e duan punën

Zonat më të populluara me shqiptarë këtu në qytetin e Xhenovës janë në Sampiederena, Korniliano, Peli, Principe, Dinegro, Brinjole, në qendrën komerciale Fiumara etj.
Mjafton të vizitosh këto vende për kuptuar botën e komunitetit shqiptar si dhe hallet, vështirësitë, aspiratat, dëshirat, ëndrrat, zhgënjime e tyre.
Shqiptarët njihen si njerëz që e duan punën, që punojnë shumë (thuajse gjithmonë punojnë nga 10 deri në 11 orë në ditë), qoftë edhe të dielave duke mos njohur ditë pushimi.
Megjithatë, pavarësisht nga dëshira që shqiptarët kanë për të punuar, jo gjithmonë arrijnë ta gjejnë dhe ta kenë atë në formë të vazhdueshme. Nuk mungojnë rastet, që emigranti shqiptar të mbetet pa punë edhe me periudha edhe relativisht të gjata.
Nëse emigranti gjendet papritur papunë, mund të themi me plot kuptimin e fjalës se kemi të bëjmë më një periudhë të zezë për atë, sepse komplikohen një seri problematikash si: pa mundësia me paguar qiranë ose këstin e shtëpisë (në rast se e ka blerë me kredi), pa mundësia me ushqyer veten dhe familjarët e tjerë (nëse ka bërë bashkimin familjarë) etj.
Zakonisht, në rastet, kur një emigrant humb vendin e punës dhe nuk arrin të gjej një të re, nga depresioni, mërzia, largësia me vendin dhe familjarët e bën të ndjehet keq në aspektin psikologjik dhe të mbyllet në vetvete, duke e konsumuar periudhën e vështirë në shoqërinë e duhanit, shishes së birrës, gotës së konjakut, kafesë së zezë dhe meditimit personal.
Po si fillon dhe zhvillohet dita e një emigranti që punon?
Zgjohet zakonisht rreth orës pesë të mëngjesit, merr në telefon punëdhënësin me të cilin vendos vendin se ku do të takohen, pastaj hynë në një barë për të bërë mëngjesin.
Mëngjesi i një emigranti është një kafe makiato e shoqëruar me një ëmbëlsirë, me një gotë raki, apo konjak. Nga kurioziteti që kisha, i kam pyetur: pse para se fillojnë punën, pinë një gotë raki apo konjak? Më janë përgjigjur se: një gotë raki të bën mirë për stomakun, sepse ta mbledh dhe nuk e ndjejnë bosh, plus pastaj në mëngjes gjatë dimrit të ngroh dhe të bën më të fortë për të punuar.
Pasi bën mëngjesin, nuk harron të blej paketën e duhanit ( nëse e pinë) dhe bashkë me punëdhënësin hypin në makinë për ikur tek vendi i punës.
Nëse distanca është relativisht e madhe, gjatë udhëtimit mes punëdhënësit dhe punëmarrësit, zhvillohet vetëm dialog pune, ku punëdhënësi i bën lavdërime ose kritika punëtori për punën që ka bërë një ditë më parë si dhe i jep urdhra për punën e re që do të kryej.
Nga ora tetë e mëngjesit, fillon rutina e punës, sepse punëtori ndërron rrobat e udhëtimit me ato të punës dhe fillon të bëj atë që i thotë punëdhënësi i tij. Kjo rutinë vazhdon kështu, me pushime të vogla nga pesë minuta, derisa vjen ora një e drekës, kur lan duart dhe fillon të haj bukën që ka marrë me vete, ose nëse nuk ka pasur mundësi të marr me vete, shkon aty afër në ndonjë market, ku blen bukë, domate, proshutë dhe nuk harron të marrë birrë ose ujë sipas mundësive dhe kur mbaron së ngrëni, shfrytëzon ato pak minuta që i kanë mbetur në dispozicion ( pushimi i drekës nuk është më shumë se një orë) për tu shtri që të çlodhet.
Pasi mbaron pushimi i drekës, i rikthehet përsëri punës deri nga ora pesë e gjysmë, gjashtë ( ka edhe raste deri në tetë të darkës) që është edhe koha, kur punëtori shqiptar mbaron ditën e punës, ndërrohet duke veshur përsëri rrobat e udhëtimit dhe pret të vij ta marrë përsëri punëdhënësi i tij për ta çuar në shtëpi.
Duhet theksuar se: jo gjithmonë punëdhënësi i garanton udhëtimin punëtorit të tij, në shumicën e rasteve punëtori, duhet të përdorë shërbimin publik të transportit për të vajtur në punë dhe për tu kthyer në shtëpi.
Dita e diel është dita e pushimit dhe rrugët e qytetit të Xhenovës mbushen me shqiptarë, që më në fund edhe ata si të tjerët mund të pushojnë, të dalin të shëtisin, të bëjnë shoping dhe të takojnë ndonjë shokë.
Të dielave shqiptarët grumbullohen më shumë tek qendra komerciale Fiumara, ku qëndrojnë ulur gjithë ditën në baret e saja, duke parë ndonjë gocë të bukur që kalon aty pranë, duke ngacmuar me shikim ndonjë tjetër që mund të jetë ulur aty përballë si dhe qajnë hallet e njëri- tjetri.
Pse shqiptarët zgjedhin qendrat komerciale për të kaluar të vetmen ditë pushimi që kanë? Sipas analizës time mendoj se: ditët e punës për shqiptarin janë tepër monotone, sepse nuk ka asnjë hapësirë tjetër përveç punës.
Ai është thjeshtë një robot pune, që nuk ka mundësi të takohet me njerëz, të shkëmbej biseda. Pra, ai ndjehet në një farë mënyre i braktisur nga bota njerëzore, dhe mezi pret të vij dita e diel për të shkuar tek qendra komerciale, ku ka shumë njerëz, zhurma etj.
Kjo ditë e vetme pushimi i jep shpresën se edhe ai është pjesë e jetës urbane së qytetit dhe i largon qoftë edhe për një ditë idenë e stamposur në kokë se nuk është robot pune, që merr vetëm komanda për ti zbatuar, por qenie njerëzore që për nga natyra ka nevojë të jetë në marrëdhënie reciproke me njerëzit e tjerë.

Shqiptarët shfrytëzojnë shqiptarët

Punëdhënësi mund të jetë italian ose shqiptarë, ku ndryshimi mes tyre është mjaft i prekshëm dhe radikal.
Nëse e pyet një emigrant shqiptar se me kë punon dhe ai të përgjigjet gjithë gëzim se punon me italian dhe në të kundërt shprehet me gjysmë zëri me shqiptar. Pse ndodh kjo? Italianët zakonisht janë më njerëzorë në sjellje dhe në komunikim, sepse të lënë të punosh brenda aftësive fizike që ke pa të bezdisur shumë me kërkesa të tepërta, me qëllimin se edhe nëse nuk ke ç’të bësh, duhet të harxhosh patjetër energji qoftë edhe pa dobi, sepse po të paguan dhe nuk të kam marr të bësh “Qejf”.
Kjo nuk nënkupton se italianët janë engjëj, por se në krahasim me shqiptarët, janë shumë më të sjellshëm si për nga natyra, qoftë edhe nga frika që kanë kundrejt shqiptarëve. Me shqiptarin mjafton të dish të komunikosh, të dish të sillesh, dhe nuk është e nevojshme t’i thuash të punoj, ti japësh urdhra në rolin e eprorit, sepse punën e don dhe nuk bën dredha.
Ndërsa nëse punon me shqiptarë do të thotë se je me të vërtet pa fat dhe se ti edhe pse po punon në kohë moderne, trajtohesh (në pjesën më të madhe të rasteve) si një skllav i vërtetë i rendit skllav-pronar.
Ajo që kam vënë re me keqardhje në shumë raste është se: shqiptarët shfrytëzojnë njëri- tjetrin këtu në mërgim. Si ndodh kjo? Po ja një kategori e emigrantëve shqiptarë, që kanë ardhur shumë kohë më parë këtu në Xhenova dhe janë sistemuar me punë stabël, përpiqen të përfitojnë nga kategoria tjetër e sapoardhur, e pa ambientuar, me pa mbështetje që nuk njohin askënd dhe kanë nevojë të fillojnë të punojnë menjëherë.
Atëherë këta të mjerët e sapoardhur, duke mos ditur mirë edhe gjuhën italiane e kanë pothuajse të pa mundur të komunikojnë me vendasit si dhe për rrjedhojë të gjejnë punë. Kështu, përpiqen të vihen në kontakt me bashkëkombësit e tyre që kanë ardhur më parë, me shpresën se do i ndihmojnë për t’i i marrë në punë.
Të punosh me një bashkëkombës tëndin (nga rastet që kam vënë re unë) do të thotë se: me të vërtetë do të kalosh një ditë pune me lodhje të përballueshme dhe me gjendje dëshpëruese psikologjike deri në një dëshpërim të madh në pritje që kjo ditë ferri të mbaroj sa më parë dhe me shpresën e venitur, duke ju lutur zotit se dita e nesërme nuk do të jete po aq e lodhshme sa kjo që sapo mbylla.
Ai që mbart rolin e ustait apo mjeshtrit e trajton punëtorin e tij tamam si: kafshë që nuk dinë dhe nuk ka të drejtë të reagoj apo të mbrohet, por thjeshtë zbaton urdhrat sikur të ishte kalë karroce, që e shikon rrugën vetëm para. Shqiptari për nga natyra, kanë qejf të madh të jap vetëm urdhra dhe të bëj rolin e shefit qoftë edhe në realizimin e një diçkaje të vogël, për të cilën mbart kompetenca të plota dhe të pa kundërshtueshme. Për të kuptuar më mirë po ju jap një shembull si: ndërtimin e një muri të thatë.
Kjo është një ndër punët më të lodhshme që asnjë emigrant nuk do të donte të bënte punëtorin, sepse ka lodhje të madhe fizike.
Punëdhënësi i jep urdhrin punëtorit që gurët të vendosen mbi skele, pa pasur parasysh se nëse mundet dhe nëse gurët janë tepër rëndë për ti lëvizur, ta copëtosh gurin me barre, pa menduar aspak se guri mund të jetë shumë i fortë dhe se nuk thyhet dhe etj. Ka edhe raste të tjera, kur ti je duke u marrë me diçka dhe në të njëjtën kohë, punëdhënësi të kërkon ti japësh çekiçin në dorë që e ka afër këmbëve. Këtë e bën për të lënë të kuptuar se ai është pronari jot, dhe se detyra jote është të punosh pa pushim dhe nën urdhrat e tija.
Këtë shembull e dhashë thjeshtë për të pasur një ide se deri, ku shkon shfrytëzimi i shqiptarit nga vetë shqiptari, që thyen limitet e humanizmit. Shfrytëzimi, nuk është vetëm i karakterit fizik, ekonomik por edhe shkatërrim psikologjik, sepse punëdhënësi mund të kaloj gjithë ditën duke e ofenduar dhe fyer rëndë punëtorin e tij.
Ai mund ta ofendoj deri aty, ku nuk mban më, sepse kërkon ti plotësoj dhe ti realizoj të gjitha qejfet dhe tekat e tija që janë jashtë mundësisë njerëzore për tu plotësuar nga forca fizike e një punëtori të vetëm. Punëdhënësi kërkon të realizoj një fitim të madh, por duke u përpjekur që punën e njëzet punëtorëve ta bëj vetëm një, sepse kërkon të fitoj shumë pa investuar aspak në krahun e punës.
Ndërsa shfrytëzimi ekonomik nënkupton pagesa minimale në krahasim me mesataren e tregut të punës si dhe vonesa të gjata kohore likuidimi.
Pse dhe si ndodh një shfrytëzim i tillë?
Sepse, zakonisht punëtorët shqiptarë që nuk kanë arritur të mësojnë një zanat të mirëfilltë në fushën e ndërtimit, mund të kalojnë periudha të gjata pa pasur punë dhe për rrjedhojë gjenden në vështirësi të mëdha ekonomike.
Punëdhënësit shqiptarë, shfrytëzojnë pikërisht këto raste të vështira dëshpëruese nëpër të cilat kalojnë kjo kategori emigrantësh dhe ju ofrojnë pagesa qesharake (40 euro ditën e punës).
Jo vetëm që në të vërtet i shfrytëzojnë në aspektin ekonomik, por në pamje të parë, atyre ju shfaqen me fytyrën e engjëllit, duke ju thënë se ne po ju ndihmojmë, po ju gjejmë punë dhe po ju trajtojmë si vëllezër.

Të jesh klandestin

Një klandestin realisht nuk gëzon asnjë të drejtë, edhe atë më themeloren, të drejtën për të jetuar, sepse lëviz gjithë frikë se mos e kapin forcat e rendit edhe pse në fakt nuk ka bërë asgjë, përveç faktit që ka thyer sovranitetin e një vendi për një jetë më të mirë.
Ai nuk mund të punoj me rregulla dhe pagesa shoqërore, por thjeshtë në të zezë dhe me pagesa qesharake, nuk mund të shikoj të afërmit dhe nuk mund të kthehet në Shqipëri qoftë si për gëzime ashtu edhe për hidhërime familjare.
Njohë personalisht një djalë të ri që ka ardhur në moshën shtatëmbëdhjetë vjeçare, që nuk ka mundur të bëj dokumentet, por nuk ka reshtur qoftë edhe një ditë duke punuar në të zezë, sepse në të bardhë nuk mund, pasi për shtetin italian për statusin që mbart nuk ekziston.
Djali tashmë ka 20 vjeç dhe për faktin që nuk ka lejen e qëndrimit nuk e ka parë familjen e tij gjatë gjithë kësaj kohe, sepse po të shkoj në Shqipëri nuk mund të kthehet më, kurse në Shqipëri nuk qëndron, sepse nuk ka punë.
Ai thotë se familjarët e mi kanë, harxhuar goxha para nga ato pak kursime që kishim që unë të vija këtu të punoja dhe të ndihmoja familjen time, sepse po kalonte një periudhë krize ekonomike ngaqë të dy prindërit ishin pa punë dhe nuk kishin mundësi të gjenin punë të re. Pra, mjafton vetëm ky shembull, për të kuptuar dhimbjen që kalon një shqiptar klandestin nga jeta që është i detyruar në rrethana të pa dëshirueshme ta bëj.
Një ditë një miku i im (të gjithë shqiptarët e mirë që janë në mërgim këtu në Xhenova i kam miq) që është njeri i mirë, por që për fatin e tij të keq është klandestin, më thirri të shkoja ta takoja diku në Peli, ku po punonte.
Kishim shumë kohë që nuk ishim parë, sepse unë i zënë me studime dhe ai i zënë me punë, nuk kishim pasur asnjë hapësirë kohe për tu takuar dhe përshëndetur. Për këtë arsye vendosa atë ditë që të shkoja ta takoja edhe përse ishte pak larg.
Kështu bëra, shkova dhe e takova, e përshëndeta, e pyeta se si po ja kalonte në punë dhe apo lodhej? Ai mu përgjigj duke buzëqeshur dhe drejtuar gishtin tek disa porta të blinduara që ishin mbështetur diku në një faqe muri dhe më thotë se: një derë e tillë peshon njëqind kile dhe unë duhet ta marrë vetëm në shpinë dhe ta ngjis në katin e gjashtë. Këtë punë bëj çdo ditë dhe më thuaj ti nëse lodhem apo jo?! Mua më erdhi shumë keq dhe u gjeta në një pozicion të vështirë, sepse nuk dija çfarë t’i thosha.
Megjithatë, u përpoqa ti jap optimizëm, duke i thënë se më mirë do të bëhet, pa mendo të tjerët që duan të punojnë, por nuk gjejnë punë e kështu me radhë. Fjalët e mia ishin të kota, sepse realiteti jo vetëm i mikut tim, por i të gjithë të tjerëve që mbartin statusin klandestin është i hidhur dhe tepër dëshpërues.

Emigracioni jo individual dhe martesat miske

Emigracioni shqiptar këtu në Xhenova, nuk është vetëm i karakterit individual, por edhe familjarë, sepse falë lehtësimeve të procedurave dhe vizave për bashkim familjarë, shumë shqiptarët kanë sjellë edhe familjarët e tyre si: bashkëshorten, fëmijët, prindërit etj. Pra, mund të themi se emigracioni shqiptarë këtu në Xhenova, ka kaluar në një fazë të dytë, atë të pjekurisë, të tipit familjarë.
Nuk janë të pakta rastet, kur emigrantët e rinj që kanë ardhur në një moshë fare të re dhe kanë zgjedhur martesa miske, duke zgjedhur bashkëshortë/e që janë qytetare italiane, apo qytetarë nga komunitet e tjera të emigracionit që janë vendosur në Xhenova.
Martesa miske nuk funksionojnë dhe nuk zgjasin shumë, pasi në pjesën më të madhe të rasteve, bëhen për interesa të njëanshme, dhe jo për hir të dashurisë së sinqertë të shprehur nga dy palët. Kur, kam pyetur shqiptarët që janë martuar me të huaja (italiane) se perse kanë zgjedhur të bëjnë një lidhje të tillë? Ato më janë përgjigjur se: e kanë përdorur martesën për të marrë dokumentet dhe lejet e qëndrimit. Ka edhe raste të tjera që ndoshta janë të pakta në numër, kur bëhen martesa të sinqerta miske mbi bazën e dashurisë dhe respektit reciprokë.
Kalimi i emigracionit shqiptar, këtu në qytetin e Xhenovës, nga faza individuale e tranzicionit, në atë të emigracionit familjarë dhe të pjekurisë, ka sjellë disa ndryshime që nuk janë të pa dukshme, sepse kanë marrë edhe familjarët e tyre, kanë blerë shtëpi, ka futur fëmijët në shkolla.
Kjo tregon, se po bëjnë investime afatgjate dhe është e vështirë të besosh se kjo kategori e komunitetit shqiptar (emigrantët shqiptarë përbëjnë numrin më të madh të komuniteteve të huaja për numrin e shtëpive të blera) mund të rikthehet përsëri në vendin e tyre të origjinës.
Në disa raste që kam pasur mundësinë të takohem dhe të pi kafe me emigrantët të moshës relativisht madhore, që kanë marrë edhe pjesën tjetër të familjes me vete dhe në muhabet e sipër i kam pyetur nëse mendojnë të rikthehen përsëri në Shqipëri? Ato me sy të përlotur më janë përgjigjur se tashmë janë stabilizuar shumë mirë këtu me punë, me shtëpi dhe se tani nuk e shikojnë të ardhmen e tyre në Shqipëri.
Pastaj, nuk e kanë shumë të lehtë të kthehen edhe nëse duan, sepse fëmijët e tyre që frekuentojnë shkollat këtu dhe që janë integruar plotësisht në shoqërinë xhenoveze jo vetëm që nuk duan të kthehen përgjithmonë për të jetuar në Shqipëri, por që as e mendojnë një gjë të tillë.
Shqipëria, për brezin e ri që po rritet dhe që lind në Xhenova, bëhet gjithnjë më e largët dhe më e huaj, sepse kjo kategori për fatin tonë të keq jo vetëm që po integrohet më së mirë në shoqërinë vendase, por më saktë po asimilohet.
Një pjesë e mirë e tyre që kanë ardhur në një moshë fare të re, apo që kanë lindur këtu, nuk dinë ta shkruajnë fare gjuhën shqipe, dhe e flasim duke u menduar që të gjejnë fjalët e duhura për të formuar fjalitë. Mendoj se ky është një ndër problemet kryesore që do të has në të ardhmen emigracioni shqiptar, atë të humbjes së identitetit.

Opinioni i emigrantëve për Shqipërinë

Deri tani folëm për emigrantët shqiptarë këtu në Xhenova, por nuk kemi përshkruar se çfarë mendojnë emigrantët shqiptarë për vendin tyre Shqipërinë? Zakonisht në emigracion kanë ardhur persona që kanë qenë mbushur me plot dëshpërim, vuajtje, zhgënjim, varfëri, stres dhe që nuk kanë gjetur asnjë rrugë shpëtim për të dalë nga ferri i jetës së gjallë njerëzore në Shqipëri, por me dhimbje, lot kanë marrë pa kushte rrugën e emigracionit.
Prandaj, këto person është e vështirë të kenë një opinion të mirë për vendin e tyre Shqipërinë. Le të bëjmë një dallim të qartë në të shprehur, kur them “vend” e kam fjalën për klasën politike që e ka dhe vazhdon ta qeverisë Shqipërinë.
Emigrantët, nuk është se nuk e duan vendin, ku janë lindur ata dhe të parët e tyre, të cilin e konsiderojnë me të drejtë si një vend të mrekullueshëm me mjaft pasuri, por që fatin e këtij vendi të mrekullueshëm e kanë marrë në dorë persona të papërgjegjshëm që nuk dinë të qeverisin dhe se mendojnë vetëm për vetën e tyre.
Nëse edhe thjeshtë për të bërë për muhabet, ose për kuriozitet i pyet emigrantët se çfarë mendojnë për politikën dhe politikanët tanë? Ato nuk duan të flasin fare, por nëse insiston, të përgjigjen se: ju ka ardhur në majës të hundës nga politika dhe politikanët, sepse mendojnë vetëm për xhepat dhe veten e tyre.
Kjo nënkupton se edhe pse në pamje të parë nuk duan të shprehen aspak për politikën shqiptare, që i varfëroj shpirtërisht, ekonomikisht dhe që i degdisi nëpër botë, thellë në të vërtetë emigrantët, kanë krijuar ndoshta një urrejtje të justifikuar mbi politikën shqiptare nga faktet se si i kanë qeverisur në dy dekadat e fundit, pa llogaritur edhe periudhën e errësirës së madhe në pesëdhjetë vitet e komunizmit çnjerëzorë shqiptar.
Gjatë kësaj vere që sapo kaluam u ktheva me pushime në Shqipëri, pranë familjes time dhe një ditë më merr në tel një miku im që jeton prej kohësh me familjen e tij në qytetin e Xhenovës dhe më fton për të pirë një kafe, sepse edhe ai ashtu si unë, ishte kthyer në Shqipëri për pushime.
Pas telefonatës që bëra, dal nga shtëpia dhe shkoj ta takoj diku tek Zogu i Zi, ku po më priste në makinë bashkë me vajzën e tij gjashtë vjeçe.
U takuam dhe u përshëndetëm dhe pastaj hipëm në makinën e tij dhe u nisem për të shkuar në një bar diku jashtë Tiranës për të pirë kafen. Gjatë rrugës, miku im pyet gocën e tij gjashtë vjeç se: ku është më mirë këtu në Shqipëri, apo atje në Xhenova? Ajo edhe përse e vogël në moshë përgjigjet si një e rritur se: këtu në Shqipëri duhet të vijnë për të parë të afërmit tanë, por atje në Xhenova, ku ne jetojmë është më mirë, sepse rrugët janë të pastra, këpucët nuk të bëhen me pluhur sikur të ecësh nëpër Sahara, se rrugës, kur kalon afër koshave të plehrave nuk vjen erë e keqe e kështu me radhë.
Zgjedhja e kësaj vajze që ka vetëm gjashtë vjeç, tregon se sa i vështirë është bërë realiteti i përditshëm në Shqipërinë tonë të dashur, ku shumë gjëra vazhdojnë të jenë shumë larg standardeve evropiane. Gjithashtu, kjo nënkupton dhe sa dëshirë kanë fëmijët që kanë ardhur të vegjël apo që kanë lindur në Xhenova për tu kthyer përgjithmonë në vendin e origjinës, Shqipërisë.
Është për të ardhur keq që prindërit e tyre janë larguar të mbushur më zhgënjime dhe që edhe fëmijët e tyre vazhdojnë të ushqehen me dëshpërimin e prindërve të tyre, sepse kur bëjnë krahasimin mes jetës që bëjnë këtu Xhenova, dhe asaj që gjejnë dhe prekin për ato pak ditë që shkojnë me prindërit me pushime në Shqipëri, është njëlloj sikur të krahasosh natën me ditën, ose dy standarde me nivele krejtësisht të largëta.
Duhet të theksojmë se: edhe pse emigrantët shqiptarë janë larguar nga Shqipëria, kundër dëshirës së tyre, sepse nuk kishin asgjë të sigurt dhe të garantuar, duke u nisur nga gjetja e një vendi pune deri tek siguria për jetën .
Ato, përsëri kanë mall dhe nostalgji shumë të madhe për vendin e tyre, ku janë lindur, janë rritur dhe kanë të afërmit e tyre, kanë dhënë dhe vazhdojnë të japin kontribute të mëdha ekonomike, por irritohen dhe nuk pranojnë dot realitetin që është krijuar nga një klasë politike që është krejtësisht indiferente kundrejt halleve dhe problemeve të qytetarëve.


Integrimi social, kulturor dhe politik i shqiptarëve
në Xhenova


Më i ngadaltë është integrimi social-kulturor dhe ai politik që kërkojnë disa dhjetëra vjet edhe në vende të hapura si Shtetet e Bashkuara, ku grupe të ndryshme etnike kanë jo më pak se dy ose breza për një integrim, që jo gjithmonë është realizuar në këtë kategori.
Shqiptarët, në qytetin e Xhenovës, janë komuniteti më pak i organizuar në forma të përbashkëta organizative jo qeveritare, për mbrojtur të drejtat e tyre kolektive. Edhe pse janë të shumtë në numër, deri në vitin 2003, ku për herë të parë u themelua, organizata e parë shqiptare “Gjenerata Re Shqiptare”, shqiptarët nuk ishin grumbulluar në asnjë formë bashkëpunimi apo grupimi të përbashkët në mbrojte të drejtave të tyre kolektive si komunitet.
Organizata “Gjenerata Re Shqiptare” e formuar nga një grup të rinjsh që sapo kishin ardhur nga Shqipëria për të kryer studimet e larta, është përpjekur që përmes programeve të saja dhe bashkëpunimeve që ka bërë, të ngrejë lartë jo vetëm vlerat dhe imazhin e komunitetit shqiptar të vendosur në Xhenova, por edhe atë të Shqipërisë.
Falë iniciativave dhe punës vullnetare që ka bërë kryetari i kësaj organizate dr. Alban Daci si dhe ndihmës që ka dhenë dhe vazhdon të jap i nderuari Giuseppe Maria Durazzo, Konsull i Nderit në Montekarlo për Republikën e Shqipërisë, komuniteti shqiptar në Xhenova po integrohet edhe në sport.
Për herë të parë në historinë e Xhenovës, falë iniciativës së dr. Alban Daci dhe mbështetjes personale që ka afruar Konsulli Durazzo është themeluar një skuadër futbolli shqiptare, vetëm me djem të ri shqiptarë që jetojnë në këtë qytet dhe quhet “Reale Durazzo” në nderë të familjes fisnike shqiptare “Durazzo”, që erdhën si skllevër dhe falë aftësive të tyre kanë qeverisur për dekada Republikën e Xhenovës.
Sa i përket integrimit politik të shqiptarëve, për momentin as që nuk mund të flasim, sepse janë disa kushte formale dhe informale që mund të plotësohen vetëm me kalimin e kohës dhe me ndërrimin e brezave për të realizuar një integrim të kësaj natyre. Një ndër kushtet themelore për pjesëmarrje politike, sipas kushtetutës italiane është të zotërosh nënshtetësinë italiane. Gjithashtu, një kërkesë tjetër informale po aq e rëndësishme për pjesëmarrje dhe përfaqësim politik është të kesh një titull lartë studimesh.
Kjo kërkesë që të realizohet, do të paktën të kaloj edhe një brez tjetër të bëhet realitet, sepse tani për tani shqiptarët kanë sfida të tjera më të vështira për të përballur. Integrimi politik mund të bëhet vetëm, kur të rriten dhe të arsimohen fëmijët e emigrantëve shqiptarë që janë lindur dhe janë arsimuar këtu në Xhenova.

Opinioni i shqiptarëve që jetojnë në Shqipëri
mbi emigracionin


Po shqiptarët që ndodhen në Shqipëri që nuk kanë emigruar asnjëherë dhe nuk e njohin aspak realitetin e të qenit emigrant çfarë mendojnë për ato që kanë marrë rrugën e mërgimit? Përderisa në Shqipëri ashtu si në çdo vend të botës, kemi shtresa të ndryshme shoqërore, për rrjedhojë nuk mund të kemi një opinion uniformë kundrejt emigrantëve që kanë zgjedhur të jetojnë dhe të punojnë jashtë.

Prandaj, do të përpiqem të bëj disa klasifikime si më poshtë:

familje shqiptare që në mënyrë të drejtë apo të pa drejtë, kanë arritur të shfrytëzojnë ato pak hapësira që kishte realiteti shqiptarë, jo vetëm për të siguruar një jetë normale, por edhe për të garantuar të ardhura aq të mjaftueshme sa mund të klasifikohen si të pasur. Meqë, këto familje kanë arritur të sigurojnë standarde të mira jetese, nuk kanë pasur nevojë të emigrojnë dhe ta njohin botë e emigrantit, i bën ata të jenë plotësisht indiferent për këtë fenomen që e konsiderojnë krejtësisht të huaj dhe aspak të pranishëm në jetën e përditshme të tyre.
bota e turizmit shqiptar, i njeh në raportin e klientit në llogaritjen e përfitimit ekonomik dhe pothuajse nuk krijojnë aspak marrëdhënie të karakterit social, por vetëm në kuadrin e ofrimit të një shërbimi të mirë të ofruar gjatë pushimeve, kundrejt përfitimit që marrin prej emigrantëve në formën e pagimit për shërbimin që kanë marrë. Megjithatë, duhet të theksojmë se turizmi i lirë privat në Shqipëri, nuk ka një histori të gjatë dhe nuk pasqyron pjekuri shërbimi për klientët. Prandaj, edhe emigrantët shqiptar ashtu si qytetarët e tjerë jo gjithmonë janë të kënaqur për pushimet që kanë kaluar.
familjet që bëjnë pjesë në shtresën e mesme dhe të varfër të shoqërisë shqiptare dhe që janë prekur drejtë për së drejti nga emigracioni, ku kanë të paktët një anëtarë të familjes, e shikojnë emigracionin si: një mundësi shpëtimi nga varfëria, një opsion të sigurt për zgjidhjen e shumë halleve që kanë, por edhe si dhimbje të thellë shpirtërore, për faktin se kalojnë një kohë të gjatë pa u parë dhe pa ndarë emocionet më të rëndësishme të jetës së tyre.
Shteti shqiptarë, është krejtësisht indiferent për t’iu qëndruar pranë, kur emigrantët shqiptarë kanë nevoje dhe shumë vigjilent për të shfrytëzuar të ardhurat e tyre në mbushjen e boshllëqeve të buxhetit shtetëror. Shteti shqiptar, me plot kuptimin e fjalës që nga origjina e emigracionit deri më sot nuk ka bërë asgjë konkrete për emigrantët.

Çfarë opinioni kanë italianët për shqiptarët, a janë ata racistë si dhe a mund të bashkëjetojnë së bashku

Duhet të theksojmë se jo vetëm në Xhenova, por në të gjithë Italinë, ka një numër të konsiderueshëm punësh që janë pak të pëlqyeshme dhe që paguhen pak- në agrikulturë, në sektorin e ndërtimit, në peshkim, në industrinë e rëndë, në shërbime të veçanta shtëpiake- që italianët nuk duan ti bëjnë më, sepse në shumicën e rasteve niveli i tyre i përgatitjes shkollore si dhe mirëqenia familjare i shtynë ti refuzojnë.
Ndarja Ne/Ata ( shqiptarë/ italianë), prezantohet si një zbulim i vërtetë i një gjendje fakti të një realiteti dhe si një ndarje thelbësore, identiteti, mes grupeve të ndryshme si rezultat i një seri marrëdhëniesh sociale.
Kjo na fton të mos përqendrojmë vëmendje mbi karakteristika të supozuara mes Nesh dhe Atyre, të marra si vlera autonome dhe të izoluara, por me vëzhguar në zona përplasje, përballje, ndërmjetësimi dhe dialogu. Prandaj, na fton të vëzhgojmë çështjet e diskriminimit e krijimit të diferencave nga një pikëpamje marrëdhëniesh.
Problemi i një përkufizimi Ne/Ata dhe një përdorimi shoqërorë i këtyre kategorive është një çështje që ka të bëj me momente relacionale, konkretisht rastet e aksionit social, nuk janë çështje që zgjidhet në të kuptuarin mirë kush jemi Ne dhe kush janë Ata.
Prandaj, duket e nevojshme jo shumë të pyeten mbi një shembull statuti të identiteteve respektive, se sa mbi marrëdhëniet që vendosin në lidhje, ndonjëherë në kundërvënie, këto terma dhe identifikimet që i ndërtojnë.
Një vëzhgim i drejtë dhe racional na fton të lëmë hipotezën se diskriminimi dhe pengesa përballë diferencave mund të jetë i rikthyer në faktor “personal”, që është i mundur ti ndaj njerëzit në dy njësi: racistë dhe jo racistë.
Sikur nënvizon Taguieff se: nëse nuk je racist mund të bëhesh dhe nëse ke qen mund të mos jesh më. Racizmi i shfaqur nga sjellja e një aktori social nuk mund të shpjegohet përmes tendencave dhe udhëzimeve të këtij të fundit. Elementi kryesor i shpjegimit të një qëndrimi social është situata.
Marrëdhënia që ndërton ndarjen Ne/Ata duhet të analizohet duke pasur parasysh kontekste të veçanta dhe asimetrinë e pushtetit.
Kjo nënkupton se duhet të reflektojmë jo vetëm në ndërtimin e kufijve social (identitet, diferencë) por edhe mi hierarkinë (pozicionin social, pushtetin) që nga ndarja Ne/Ata gjejnë legjitimitet dhe mundësi konkrete manifestimi dhe përdorimi.
Ndarja Ne/Ata nuk mund të jetë e vlerësuar në një kontest të universalizmi dhe reciprociteti të rremë. Një reflektim serioz mbi diskriminimin duhet të di të shoqërohet në reflektim multikulturor dhe interkuluror- një diskutim që kërkon të mbaj diskriminimet në ballafaqimin e Tjetrit duke celebruar diferencën, duke favorizuar një njohje të tijën , duke kërkuar të edukoj në kulturën e të tjerëve për të bërë të mundur ta njohin dhe ta admirojnë – një reflektim mbi diskriminimin i vënë në jetë nga grupe homogjene që vlerëson dimensionet strukturale të proceseve përjashtuese , që i kthen me shumë se të vetëdijshëm anëtarët e grupit dominuese të paragjykimit të tyre dhe të racizmit të tyre (Anthias e Lloyd, 2002).
Pjesa dominuese që përbën shumicën luan rol qendror që mund të konsiderohet edhe si problematik. Të reflektuarit mbi modalitetin e marrëdhënieve, të integrimit të bashkëjetesës mes grupeve që konsiderohen të ndryshëm, nuk mbarohet - as zgjidhet kryesisht - në një analizë të karakteristikave dhe aksioneve të grupeve minoritare, por duke propozuar çështjet e statusit të mazhorancës: marrëdhëniet ndërkulturore nuk shqyrtojnë karakteristikat e pakicave, mbi të gjitha, mendimin, identifikimet dhe aksionet e grupit dominues (Tëëne e Gallagher, 2008; Essed e Trienekens, 2008).
Të pyesësh mbi bashkëjetesën multikulturore sot në Itali është para së gjithash të pyesësh mbi idenë e “Italianizmit”, mbi ndërtimin lokal të identitetit, të kufijve, e mbylljeve dhe të hapjeve të “italianëve”: forma jo të thjeshta “reagimi” në sjellje, qëndrime ose “karakteristika themelore” të Tjetrit.
Prej vitesh studiozët theksojnë se transformimet e thella në retorikë dhe në praktikë të diskriminimit. Termat e ri si racizëm institucional, kulturor, racizmit simbolik, racizëm ditor tentojnë të theksojnë që jemi përballë në praktikë dhe retorikë se sa në biologji dhe në racë gjejnë bazë në kulturë, praktikë që më shumë se të shfaqen në aksione eksplicite dhe violente përsëriten në mekanizma anonim të burokracisë, në përtesën për të menduar si zakonisht.
Forma diskriminimi më pak radikal, por në realitet rezultojnë të aftë me efekte më të përhapura dhe këmbëngulës, sepse fshehin prezencën e tyre dhe mekanizmat të funksionimit të tyre, prezantohen si “realiteti i fateve”, mënyrë normale për të bërë gjërat, aksionet që ju mungojnë çdo kuptimi diskriminues.
Ka të bëj me një racizëm pa racë, me një diskriminim pa sharje eksplicite, më mbrojtës se fyes, “Racizëm që ka temë dominuese jo trashëgiminë biologjike, por pamposhtmërinë e diferencës kulturore: një racizëm që, me pamje të parë, që nuk kërkon me ngulm superioritetin e disa grupeve ose popujve mbi të tjerët, por “vetëm” papërshtatshmërinë e njerëzve dhe traditave (Balibar e Wallerstein, 1991).
Diskutimi mbi diskriminimin bashkëkohor prezantohet si një racizëm pa racë, propozohet të ruaj diferencat e grupit dominues duke e konsideruar emigracionin si një rrezik, një invazion që vë në diskutim unitetin dhe identitetin kombëtar ose lokal.
Deri tani shpjeguam termin diskriminimin në linja të përgjithshme si dhe formën e racizmit bashkëkohor që shfaqet jo vetëm në Itali, po në të gjitha vendet e zhvilluara që kanë pritur emigrant në dy dekadat e fundit. Ky shpjegim ndihmon për të kuptuar dhe analizuar rastin e emigracionit shqiptarë në Xhenova në raport me popullsinë vendase (italianët).
Atëherë le të fillojmë me pyetjen se: çfarë opinioni kanë italianët për shqiptarët?
Duhet që qartësojmë se opinioni konsiston në përmbajtjen e ndërgjegjes së një personi pavarësisht nga gjykimi mbi vërtetësinë e tij ose falsitetin.
Mendoj se italianët këtu në Xhenova mbi shqiptarët shfaqin dy lloj opinionesh:
1. të drejtë duke thënë të vërtetën
Opinioni i drejtë që italianët shfaqin për shqiptarët është se: shqiptarët janë njerëz që punojnë shumë, që respektojnë ligjin, që dinë të sillen, janë të zot, kanë prirje për të mësuar shpejt gjuhët e huaja, luftojnë për të bërë një jetë të mirë dhe që herë- herë me punët e tyre të ndershme dhe të lodhshme janë bërë më të pasur se edhe vetë italianët.
Një ditë shkova në një bar këtu në Xhenova, për të konsumuar diçka dhe fare rastësisht hyra në bisedë me pronarin e barit që më pyeti nëse isha turist i huaj?! Jo i thashë, jam shqiptar dhe kam ardhur për studime këtu. Kur, e mori veshtë se isha shqiptar më tha shqip “ej Shoku”. Pronari i lokalit vite më parë kishte punuar në sektorin e ndërtimit dhe më tha se njihte shumë shqiptarë, me të cilët kishte punuar. Ai u shpreh se shqiptarët janë punëtorë shumë të zotë, sidomos në ndërtimin e mureve të thata.
Opinione të kësaj natyre mbi shqiptarët ka shumë, por janë të rasteve, kur vetë deklaruesit janë të implikuar drejtpërdrejtë në çështjen që bëhet fjalë. Pothuajse në të gjitha rastet, kur italianët shfaqin opinion pozitiv mbi shqiptarët, do të thotë se për arsye pune apo në rrethana të tjera të natyrës sociale, kanë pasur kontakt të drejtpërdrejtë dhe i kanë njohur personalisht nga afër shqiptarët.

2. opinion paragjykues duke sfiduar faktet dhe vërtetësinë.
Paragjykim do të thotë vetëm “gjykim paraprak” ose gjykim që prononcohet para një provimi të plotë të të gjithë atyre elementeve të rëndësishëm. Nga periudha e iluminizmit termi “paragjykim” fiton një ngjyrim negativ.
Allport thekson se: paragjykimi përcakton një farë orientimi drejt kategorive të përgjithshme njerëzore se sa drejt individëve, ose shqyrton individët jo në individualitetin e tyre, por si anëtarë të një kategori.
Disa italian që për fatin tonë nuk përbëjnë shumicën në numër, por që kanë në dorë forcën e fjalës (gazetarë jo realist), medien, mjaftojnë të gjejnë një rast edhe të vetëm, kur një shqiptarë shkel ligjin, apo devijon ( devianzë quajmë aktin që dhunon normat e një komuniteti dhe ndëshkohet me një sanksion) dhe të shkruajnë duke deklaruar pa baza faktesh, por për interesa të caktuar se të gjithë shqiptarët shkelin ligjet.
Pra, këto gazetarë që mbulojnë kryesisht kronikat e zeza, paragjykojnë të gjithë shqiptarët e ndershëm dhe punëtorë, duke përdorur stigmën dhe stereotipin shqiptarë, qoftë edhe kur kemi vetëm një rast të asaj natyre.
Ky lloj paragjykimi publik, ndikon tek të gjithë qytetarët e tjerë italian, që nuk kanë asnjë lloj forme kontakti me shqiptarët, të forcojnë paragjykimin e marrë nga mediet, duke e bërë akoma edhe më real e të besueshëm në impaktin e drejtpërdrejtë shoqëror.
Sipas një ndër studiuesve dhe kriminologëve më të mëdhenj amerikanë Edwin H. Sutherland se: sjellja devijuese nuk është as e trashëguar as e trilluar nga aktori, por e mësuar përmes komunikimit me persona të tjerë. Citimi i studiuesi amerikan, gjen aplikim në rastit tonë konkret, sepse një shqiptarë, kur vjen në një moshë fare të këtu në Itali, nuk është aspak i prirur për të devijuar, por janë rrethanat që e detyrojnë në një farë mënyrë për të bërë diçka kundër vullnetit dhe dëshirës së tij.
Po ju tregoj një histori për të qenë më të qartë se çfarë dua t’iu them. Kjo është historia e një të riu shqiptar, që sapo kishte mbushur 19 vjeç, vite më parë vjen këtu në Xhenova, për të realizuar ëndrrën e tij universitare, por edhe pse kishte një talent të trashëguar intelektual, nuk kishte mundësi ekonomike të vazhdonte studimet. I riu i sapo ardhur kishte bërë kërkesën për përfituar konviktin, po nuk e fiton dot, sepse konsiderohet me të ardhura të mira familjare (në familje punonte vetëm babai me një rrogë mujore prej 100 eurosh). I riu i vendosur për të realizuar ëndrrën universitare, vendos të shkoj të takoj personalisht drejtoreshën e konvikteve për ti treguar se: vjen nga një familje që arsimin e kanë konsideruar gjithmonë si të rëndësishëm dhe të pa zëvendësueshëm në formimin kulturor të individit dhe se ëndrra e tij është të mbaroj universitetin dhe të integrohet me të drejta të barabarta në shoqërinë italiane.
Ai i argumenton drejtoreshës se: nëse nuk e ndihmon duke i ofruar vetëm një vend fjetje në konvikte, ëndrra e tij jo vetëm që nuk do të realizohet, por se ai do të gjendet fare i vetëm në mesin e rrugës, i pa strehë, i pa ngrënë, i pa mbrojtur dhe pa eksperiencë në një vend të huaj. Në këto rrethana kundër vullnetit dhe ëndrrës së tij mund të bëhej devijues në kërkim të mbijetesës dhe të respektimit të ligjit të egër të rrugës.
Pra, jeta e këtij të riu ishte me të vërtetë në duart e kësaj zonje që përfaqësonte institucionin e strehimit për studentë. Për fatin e mirë, drejtoresha u tregua zemër mirë, dhe me aktin e ofrimit të vendit të fjetjes, mbrojti ëndrrën e një të riu shqiptar, që kishte ardhur nga një realitet ku nuk kishte ëndrra por ankthe.
Falë asaj ndihme, i riu shqiptar jo vetëm që realizoj ëndrrën e tij universitare, por me sjelljen e tij kulturore dhe me kapacitetin e tij intelektual vazhdon të jetë një shembull jo vetëm si shqiptarët ashtu edhe për italianët.
Ky shembull tregon se nëse një shqiptarë devijon, është faji edhe i vendasve që nuk i kanë ofruar asnjë mundësi që të integrohet dhe të realizoj ëndrrat e tij, ashtu si qytetarët e tjerë vendas.
Para se të analizojmë se nëse italianët janë racistë apo jo kundrejt shqiptarëve? E shikoj të arsyeshme të shpjegojmë metamorfozën e racizmit nga biologjik në kulturor.
Racizmi biologjik (klasik), që bazohej mbi karaktere trupore për të justifikuar raportet e pa barazisë, ka humbur besueshmëri. Megjithatë qëndrimet raciste nuk janë zhdukur, por kanë zënë forma më pak eksplicite, si për shembull ai i diskutimit mbi ndryshimet dhe mos përputhjet mbi kulturat që legjitimojnë masa veçimi dhe përjashtimi.
Pra ashtu siç kemi theksuar më sipër kemi kaluar nga racizmi me racat në një “racizëm pa raca”, që është një formë racizmi shumë evident, sepse fshihet poshtë veshjeve “pozitive” të diferencës dhe mbron larmi kulturash.
Mendoj se qytetarët italian në Xhenova janë më shumë në fazën e paragjykimit, se sa të racizmit të mirëfilltë kundrejt shqiptarëve. Pse shprehem kështu? Sepse, jo të gjithë xhenovezët, kanë qëndrim konstant racist mbi shqiptarët, por opinioni i tyre është në formën e një cikli, ku në momente të caktuara shfaqet me kuota të larta përfshirje dhe në momente të tjera me kuota fare të vogla dhe të papërfillshme.
Duhet të theksojmë se për nga natyra xhenovezët janë të ftohtë dhe janë më të prirur për të thelluar ndarjen Ne/ Ata jo vetëm me shqiptarët, por me çdo të huaj që vjen për herë të parë në vatrën e tyre, në qytetin e tyre dhe tenton të behet pjesë e tyre. Madje vetë xhenovezët mburren kur thonë, se duhet vite të bësh një Xhenovez mik, por nëse e ke e bërë, atëherë e ke përjetë.
Fakti që xhenovezët për nga natyra nuk hyjnë lehtë në marrëdhënie me të huajt, i bën ata të mos kenë një opinion të drejtpërdrejt dhe personal të tyrin pikërisht mbi këta të huaj dhe të mbeten në fazën e paragjykimit, pa mundur të analizojnë faktet dhe të vërtetat.
Për këtë arsye shumë qytetar kujtohen të shfaqen egërsisht deri në racizëm kundër të huajve, kur disa gazetarë të kronikave të zeza përdorin subjekte të veçanta për ngjarjet që ndodhin.
Për shembull, gazetarët janë të prirur të theksojnë se një djalë shqiptarë tentoj të dhunonte një grua. Nuk e kuptoj se përse duhet të theksohet se ishte një djalë shqiptarë, kur fare mirë mund të shkruhet se një djalë tentoj të dhunonte një grua, sepse nuk janë vetëm shqiptarët të prirur për të dhunuar.
Qytetarët e thjeshtë që nuk kanë asnjë lloj kontakti të drejtë për drejtë me shqiptarët, me të lexuar këtë lajm, frymëzohen dhe shprehen se shqiptarët janë të gjithë dhunues, se ato duhet të shkojnë andej nga kanë ardhur etj. Kjo formë e logjikuar është krejtësisht e gabuar, sepse është një lloj sikur të pohojmë se Sokrati ka mjekër, të gjitha dhitë kanë mjekër dhe atëherë Sokrati është një dhi.
Në këtë fazë mund të themi se nga paragjykimi, për faktin se nuk njohin faktet, të frymëzuar edhe nga kryeartikujt e stigmatizuar të gazetarëve shprehin nivelin më të lartë të atij që quhet racizëm ditor, sepse lajmi zakonisht ka efekt vetëm për pak kohë, pastaj harrohet dhe zëvendësohet nga një lajm tjetër që ka subjekt dhe natyre të ndryshëm nga paraardhësi.
Prandaj, me të drejtë mund të pohoj se racizmi Xhenovez nga ajo që shprehëm edhe më sipër ka formën e një cikli me vlera variuese, ku me periudha të shkurta dhe të influencuar nga faktorë të jashtëm është i lartë, por në periudha të tjera është më i ulët deri në jo ekzistencë.
Fakti që aktualisht shqiptarët kryejnë punët e pa preferuara nga xhenovezët dhe që janë pak të paguara, bën që më shumë të ketë përshtypje mbi bazën e paragjykimeve se sa shprehje racizmit nga vendasit.
Në një fazë të dy, kur shqiptarët të fillojnë të kenë një nivel më të lartë arsimi, dhe të jenë në kushte të barabarta për të zënë punë në profesionet e nivelit të lartë si avokat, mjek, inxhinier, arkitekt, lektor universitar, ekonomist etj.
Atëherë, për arsye të konkurrencës së drejtpërdrejtë, xhenovezët do të shfaqin jo vetëm paragjykime, apo racizëm ditor, por në një farë mënyre edhe racizëm institucional ndaj shqiptarëve, sepse nuk do i shikon si “inferior” por si konkurrentë të fortë në jetën e përditshme.
Megjithatë, mendoj se duke kaluar një periudhë të gjatë bashkëjetese, xhenovezët do e kuptojnë, se emigrantë shqiptarë janë një domosdoshmëri ekonomike, sociale dhe demografike dhe se me ata mund të bashkëjetohet ashtu siç ka ndodhur që nga vitet 1389, kur durrsaku i parë erdhi në Xhenova si skllav dhe fitoj lirinë, duke vënë themelet e para të dinastisë “Durazzo” (për dekada me radhë ka qenë protagoniste dhe aktore e historisë së qytetit të Xhenovës) deri tek eksodi i 1990 që me ritme më të vogla vazhdon edhe në ditët e sotme.
Xhenova, është një ndër qytetet me moshë më të plakur jo vetëm në Itali, por edhe në Evropë, ku personat që janë në moshën 81 vjeç e sipër përbëjnë 21 të popullsisë totale të këtij qyteti.
Mund të themi se Badantet shqiptare luajnë një rol të rëndësishëm dhe ta pazëvendësueshëm, duke ofruar shërbim për këta të vjetër jo suficient të braktisur nga familjarët e tyre.
Emigrantët shqiptarë janë një domosdoshmëri ekonomike, sepse siç kemi theksuar, sepse mbulojnë segment të rëndësishëm të tregut të punës të lënë të pa mbuluara nga krahu i punës italian, duke ringjallur sektor të rëndësishëm ekonomik-produktiv: të peshkimit, në agrikulturë, në industrinë e ndërtimit etj.
Prandaj, mendoj se italianët do të vazhdojnë të bashkëjetojnë shumë mirë me komunitetin shqiptar, sepse kanë një lidhje të fortë të nevojës reciproke në formën e një lidhje simbiotike. Shqiptarët, tashmë janë një realitet i pa mohueshëm, që po jep kontributin e tij që Xhenova të bëhet një qytet i hapur, kosmopolitik dhe t’iu përgjigjet me efikasitet dhe me shpejtësi kërkesave të globalizimit.