Monday, May 23, 2011

Kadare, ky humbës i madh


Dr. Alban Daci


Kadare i shkroi z. Basha një letër të hapur ku i kërkonte të jepte dorëheqjen. Kadare, pa dyshim, mbetet një shkrimtar i madh jo vetëm për letërsinë shqiptare, por edhe për atë botërore. Ky fakt nuk do të thotë aspak se Kadare mund të flas për çdo ngjarje dhe për çdo fenomen që ndodh në shoqërinë shqiptare.

Kadare, para se të jetë një shkrimtar i madh, ashtu siç është vlerësuar deri më sot, është një qytetar i thjeshtë, është njeri dhe për rrjedhojë edhe ai mund të jetë i ngarkuar me emocione, mund të gaboi, nuk mund të di çdo gjë dhe nuk mund të njoh çdo fenomen, qoftë edhe jashtë fushës së tij.

Kadare i shkruan Bashës se duhet të jap dorëheqjen. Nuk e kuptoj se si ky i fundit mund të bëj një gjë të tillë, kur ai nuk e mban një postë të tillë, por është një kandidat potencial për ta fituar atë. Z. Basha nuk është kryetar bashkie në detyrë, që të jap dorëheqjen. Ai është një kandidat potencial, i cili, përmes votës së qytetarëve beson se do të jetë fitues, jo vetëm moral, por edhe politik.

Me të drejtë Basha është shprehur me letrën e tij të hapur, ku i ka dhënë përgjigje shkrimtarit, se nuk mund të jap dorëheqje në këtë moment, sepse do të tradhtonte të gjithë ato mijëra qytetarë, që i kanë besuar votën, vullnetin e tyre të lirë e demokratik. Ai nuk mund të thyej shpresat e qytetarëve, që e kanë votuar, të cilët duan dhe kërkojnë një qytetet modern, që të jetë i tyre dhe në funksion të jetës së tyre.

Kadare, me të drejtë është i shqetësuar për situatën politike në vend, por, ai, dhe shumë intelektual të tjerë, kur shikojnë fenomene të tilla në arën sociale shqiptare, duhet të ndjehen sa fajtorë aq edhe të dështuar. Nëse shoqëria e një vend nuk ec përpara, por bën hapa mbrapa duke mbetur pothuajse në konflikt të përjetshëm, do të thotë se fajtorë janë edhe intelektualët që janë pjesë natyrore e saj.

Në njëzet vitet e fundi në Shqipëri kanë ndodhur të gjitha: prosperiteti, regresi, gëzimi, hidhërimi, paqja, lufta, por në asnjë rast klasa intelektuale e këtij vendi nuk e ka ngritur zërin e saj në formën e një arsye humane për të mbrojtur interesin e përgjithshëm qytetar, por gjithmonë ka reaguar mbi bazën e emocioneve, euforive dhe interesave të njëanshme politike.

Kadare, edhe pse pa dyshim mbetet një shkrimtar i madh dhe një simbol i letrave shqipe, ai nuk është një protagonist i politikës shqiptare, ai nuk është një qytetar aktiv i realitet shoqëror shqiptar. Ai nuk qëndroi në Shqipëri për të luftuar bashkë me qytetarët e këtij vendi që të ishte më evropian, se sa ka qenë deri tani, më i begatë se sa ka qenë deri tani, më demokrat se sa ka qenë deri. Ai, zgjodhi të jetoi në mesin e Europës, ku herë pas here na dërgon rekomandime se si duhet të jetë jeta jonë, kur në të njëjtën kohë jeta e tij është krejt e ndryshme nga e jona.

Ai zgjodhi të jetonte në Paris, ku kultura jo vetëm respektohet, por është çelësi dhe zemra e shoqërisë, nga ku lindin dhe zhvillohen demokracia e politika. Të jetosh në Paris, për një njeri si Kadareja, është fare e thjeshtë dhe komode, të jetosh në Shqipëri, si një qytetar i thjeshtë dhe demokrat, jo vetëm është shumë e vështirë, por shumë herë e pamundur.

Shkrimtari Kadare, duhet të vijë më shpesh në Shqipëri, dhe pse jo, të jetoi përgjithmonë këtu me qytetarët e tij, për ta kuptuar mirë këtë vend. Ai duhet të jetoi këtu mes qytetarëve, që ëndrrat e tyre të mos i duken absurde, përkundrazi legjitime dhe të bukura. I dashur shkrimtar i madh Kadare, ti je njeriu që na ke frymëzuar për një jetë më të mirë, por kurrë nuk na ke mësuar se si mund të realizohet konkretisht ajo, sepse ti nuk ke jetuar mes nesh realisht, por thjeshtë virtualisht, përmes letrave të tua.

Unë, i dashur Kadare, jam intelektual i ri, kam studiuar për rreth gjashtë vjet studimet universitare dhe pasuniversitare me rezultate të shkëlqyera në Itali. Unë, ndryshe nga ju, pasi kreva këto studime vendosa të kthehem në vendin tim. Këtë nuk e bëra për modesti, apo për ambicie të mia personale. U ktheva në Shqipëri, se ky është vendi im, ku unë u linda dhe u rrita. Këtu kam familjen time, miqtë e mi.

Jam kthyer me bindjen dhe dëshirën që ky vend të bëhet i begatë, demokratik dhe evropian, ashtu siç e meriton dhe ka aspiruar në vite. Mos mendoni se është e lehtë të lësh Europën dhe stilin e saj të jetës dhe të kthehesh në Shqipëri. Vendi ynë, ashtu siç edhe ju e dini shumë mirë dhe e keni përshkruar në letrat tuaja, është një vend magjik, por që magjinë nuk e prekin qytetarët, të zotët, të aftët dhe më të mirët.

Shqipëria ka kaluar periudha të zeza në kaluarën, por në vitet e fundit, të paktën ne që kemi jetuar jashtë e shikojmë se ky vend, më në fund, po ndryshon për mirë. Ndoshta hapat e ndryshimit nuk janë me ritme të larta, por ato janë të dukshëm dhe të prekshëm. Kjo ka ndodhur edhe për shkak të rrymave të reja, që po fryjnë në politikën shqiptare. Një shembull i tillë është, padyshim, edhe z. Basha, i cili me stilin e tij sa origjinal dhe perëndimor në të njëjtën kohë, u tregoi qytetarëve se politika nuk bëhet vetëm nga politikanët dhe për politikanët, por politikanët dhe qytetarët bashkëpunojnë së bashku në ide dhe projekte për ta bërë jetën e përbashkët me standarde të larta ekonomike, politike dhe demokratike.

Kur shkruajmë sidomos për politikën shqiptarët, pavarësisht vlerave dhe peshës që kemi si figura publike duhet të bëjmë shumë kujdes, sepse politika shqiptare ende është një zonë e minuar, jo sigurisht me bomba, por me emocione dhe paragjykime. Ndoshta, nuk ishte momenti që ju të shkruanin një letër të hapur, ku i kërkonin dorëheqjen Bashës, i cili në ndryshim nga Rama nuk ka qenë jo për tri mandate rresht kryetar bashkie, por as edhe për një sekondë të vetëm. Nëse, në situatën aktuale politike dikush duhej të japte dorëheqjen, ky, pa dyshim, duhej të ishte z. Rama. Ai ka tri mandate si kryetar bashkie i kryeqytetit, dhe nuk mendoj se rikandidimi i tij do të sjellë diçka të re dhe të ndryshme nga ato që ka aplikuar deri tani.

Ju, shkrimtar i dashur për shumë lexues në të gjithë botën, gjithmonë keni shkruar për të rinjtë. Atëherë, një i ri, plot energji, me ide të qarta politike për qytetarin është pikërisht Basha. Ai nuk përfaqëson asnjë të kaluar të vjetër në politikën shqiptare. Ai është një model që qytetarët e kanë votuar masivisht dhe që kanë besim të madh tek idetë e tij, sepse ai përfaqëson të renë, përfaqëson ëndrrën europiane, përfaqëson vizionin perëndimor të të bërit politikë.

Z. Kadare, ti mbetesh një figurë frymëzuese për shumë shqiptarë, prandaj mendoj se duhet të jeni shumë të kujdesshëm, të njëanshëm dhe të sinqertë kur të shkruani. Një fjalë e juaj vlen shumë. Prandaj, ajo mund të jetë shumë e dobishme, kur është origjinale e jotja dhe e mbushur me arsye qytetare, por ajo mund të jetë edhe shumë e dëmshme, kur nuk është origjinale e juaja, por e mbushur me emocione dhe me hije paqartësie.

I dashur Kadare, ju besoi e dini shumë mirë, se demokracia nuk është një betejë që ju mund ta drejtoni dhe ta bëni nga larg. Demokracia është një betejë vlerash, aksionesh që mund të ndërmerren vetëm duke jetuar në komunitet dhe mes qytetarëve. Ju nuk mund të flisni për demokracinë shqiptare, për sa kohë ju keni vendosur ta abstenoni, duke zgjedhur të jetoni në një vend si Franca, që ka një demokraci teje të kristalizuar dhe funksionale.

Nëse doni që Shqipëria të jetë europiane, demokratike dhe e begatë, atëherë kthehuni në Shqipëri, që kontributin tuaj politik dhe idetë tuaja largpamëse me vlera perëndimore t’i zhvilloni dhe rrisni bashkë me qytetarët tuaj në realitetin social të shqiptar.


Mos mendoni, se ne që jemi kthyer, tashmë, në Shqipëri jemi të “çmendur”, apo që nuk na pëlqen jeta europiane. Ne, jemi kthyer, ashtu siç është kthyer edhe z. Basha, sepse kemi besimin e plotë se ky vend do të bëhet vetëm nga ne, shqiptarët. Nëse ne i kthejmë shpinën vendin tonë, atëherë ne do të mbetemi si “hardhuca” pa identik nëpër botë dhe ky vend do të rrezikoj të mbetet i shkretë dhe i thatë si një bimë e njomë, që ka ditë pa u vaditur me uji.

Ju, z. Kadare, pa dyshim mbeteni një njeri i madh i letrave, por ju mbeteni një humbës i madh i politikës shqiptare, sepse ju tashmë jo vetëm e keni humbur atë, por me kuptimin e mirë të fjalës keni humbur edhe vetë Shqipërinë që nga momenti kur vendosët t’i kthenit shpinën për ta ndërruar atë me Parisin magjeps dhe Francën demokratike.

Thursday, May 19, 2011

Europa vetëm një hap larg

Dott. mag Alban Daci*

Makiaveli shkruante shumë kohë më parë, se të themelohej demokracia moderne, si më poshtë: “Nuk mund të quhet virtyt” shkruan tek Princi “të vrasësh qytetarin, të tradhtosh mikun, të jesh pa besim, pa mëshirë, pa fe; këto janë mënyra për të marrë perandorinë, por jo lavdinë.”

Në këto zgjedhjet lokale, qytetarët shqiptarët treguan një kulturë të lartë politike dhe një dëshirë të madhe për demokraci. Ishim mësuar që shqiptarët t’i shikonim në radhë për të marrë një biletë avioni, për të kaluar në doganën e një vendi europian, për të marrë bukë, për të legalizuar dokumente në një institucion të shtetit tonë, por nuk kishim parë kurrë më parë që shqiptarët të qëndronin me orë të tëra në radhë për votuar.

Si një qytetar i thjeshtë, si një intelektual i ri, pashë me sytë e mi shumë të mëshuar që nuk largoheshin nga qendra e votimit dhe që donin të votonin me çdo kusht. Dëgjova shumë të rinj, të cilët shpreheshin, se: “ nëse është e nevojshme do të qëndrojmë deri në mëngjes për votuar, sepse ky është i vetmi akt nga ku varet e ardhmja jonë”.

Qytetarët shqiptarët, e kanë kuptuar më në fund se vota është i vetmi akt, ku ato ndjehen drejtpërdrejtë qytetarë të lirë për të bërë demokracinë e përbashkët. Flitej se do të kishte trazira gjatë ditës së votimit, por të gjitha parashikimet dashakeqëse të kësaj natyre dështuan, sepse qytetarët shqiptarë, si asnjëherë tjetër, treguan një pjekuri politike, një sensibilizim të madh demokratik dhe dëshirën për të pasur në dorën e tyre dhe të akujt tjetër fatet e së ardhmes.

Qytetari e shprehu vullnetin e tij përmes votës, ashtu siç ndodh në çdo demokraci perëndimore, por për fat të keq disa persona dhe klane të veshur me kostumin politik, dëshirojnë të mos e njohin votën e qytetarit, duke e quajtur të pavlefshme. Në çdo vend të botës demokratike, kutia e votimit është vetëm një simbol i shprehjes së vullnetit të qytetarit, por nuk mund ta ndaloj dhe as nuk mund ta mohoj “të drejtën e votës”, që përbën shtyllën kryesore të demokraci dhe të lirisë së individit.

Askush, qoftë edhe i veshur me kostumin e politikës dhe të pushtetit, nuk mund të mos numëroj votën e qytetarit, ose ta mohoj krejtësisht atë, vetëm për faktin se qytetari mund të ketë ngatërruar kutinë. Pra, kutia është thjeshtë një prej simboleve të shprehjes së vullnetit të popullit. Të mos harrojmë, se më parë ka pasur votim me ngritje dore, me pohim me gojë, me gjest, e kështu me radhë. Ajo që kam vënë re unë është fakti, se një pjesë e mirë e qytetarëve nuk kanë qenë të informuar mirë në lidhje me aktin e votimit. Gjithashtu, në disa qendra votimi nuk ka pasur edhe persona, të cilët do të t’i ndihmonit qytetarët për të mos ngatërruar kutinë, ku do të futej fleta e votimit.

Çdo votë e çdo qytetari, që është e vlefshme, dhe që nuk mund të konsiderohet e pa rregullt, nuk mund të mos numërohet vetëm me faktin se është ngatërruar kutia. Vota shpreh vullnetin e qytetarit, zgjedhjet shprehin vullnetin e shumë qytetarëve, që quhet sovrani, dhe asnjë ligj i një vend demokratik nuk mund të dal mbi këtë vullnet, kur ky është demokratik, legjitim dhe i lirë. Pastaj, asnjë person qoftë edhe i veshur me kostumin e politikës nuk duhet të ketë frikë nga vota e qytetarit, sepse kjo e fundit është e vetmja mënyrë që legjitimon edhe pushtetin e tyre, që jo rrallë herë e përdorin, duke abuzuar mbi interesat e përbashkëta të qytetarëve.

Sot një grup personash, ose klane të veshur me pushtetit e deleguar nga populli, tentuan të hyjnë me dhunë në KQZ për të mohuar dhe dhunuar pikërisht pushtetin e popullit, të sovranit, votën e lirë. Makiaveli shkruan: “Nuk është e mira e veçantë, por e mira e përbashkët ajo që i bën qytetet e mëdha...Nëse princat (sot liderët politikë) janë më superior se popujt për të bërë ligjet dhe për të organizuar jetën civile, popujt janë edhe më superior për të mbajtur këto ligje në rregull.

Ka më shumë se tre muaj që klane të caktuara të politikës shqiptare që po tentojnë të ndërtojnë “qytete të mëdha”, ku të mbizotërojnë ligjet e tyre dhe interesat e tyre. Ndërsa, qytetarët (populli) shqiptarë nuk po i dëgjojnë dhe nuk po i ndjekin mbrapa këto klane në realizimin e këtyre qëllimeve që u përkasin më shumë të interesave të veçanta, sesa të interesave të përbashkëta. Shembulli më i mirë, është dita e sotme, kur disa qytetarë dhe klane të veshur me kostumin e politikës tentuan të ndërtonin një qytetet të madh, ku të mbizotërojnë vetëm ligjet dhe interesat e tyre personale. Qytetarët shqiptarë, me ndjesi të madhe kolektive dhe demokratike, nuk i lejuan dhe nuk i ndoqën në rrugën pa kryer dhe jo demokratike që dëshiruan t’i çonin.

Presidenti i Komision Europian z. Barroso, anuloi vizitën që kishte planifikuar të bënte të premten në Tiranë për shkak të injorimit që politika shqiptare u ka bërë mesazheve të dërguara nga Perëndimi. Dhe këtë gjë e deklaroi publikisht zëdhënësja e tij. Kjo ndodhi për shkak se disa politikanë, ose persona të veshur me kostumin e politikës dhe të pushtetit po tentojnë me çdo kusht të marrin pushtetin, duke përdhosur edhe votën e qytetarit.

Kjo do të ishte një padrejtësi e madhe dhe një tentativë për të shuar shpresën për demokraci të mijëra qytetarëve shqiptarë të cilët qëndruan me orë të gjata në radhë për të votuar, duke kryer një detyrë sa demokratike, aq edhe morale. Zoti Barroso duhej të vinte të premten në Tiranë dhe të jepte një mesazh shprese për shqiptarët, të cilët treguan një kulturë të lartë demokratike. Gjithashtu, ai duhej të vinte në Tiranë që t’u jepte një mesazh të fortë të gjithë atyre personave dhe klaneve, të cilët, për shkak të interesave individuale dhe të veçanta, janë të gatshëm të mohojnë dhe të hedhin poshtë votën e qytetarit, simbolin e demokracisë.

Me votën e tetë majit, qytetarët shqiptarë e shprehën, në formë krejt demokratike dhe të lirë, vullnetin e tyre. Politika, nëse dëshiron të veproi dhe të ec mbi bazat e një demokracie perëndimore nuk duhet të bëj gjë tjetër veçse të respektoj vullnetin e çdo qytetari të shprehur përmes votës dhe preferencës së tij. Shqiptarët treguan se janë europian, se jo vetëm e duan demokracinë, por edhe se e njohin mirë atë. Ata e kanë kuptuar se vota është një akt sa politik, aq edhe social, nga ku varet e ardhmja e secilit dhe e të gjithëve së bashku.

Me tetë maj shqiptarët i treguan Botës dhe Europës se ato janë vetëm një hap larg familjes së Bashkimit Europian. Ato treguan një pjekuri të rrallë politike duke votuar në qetësi në respekt të plotë me parimet e pranueshme demokratike. Tashmë shqiptarët nuk mund t’i ndalojë asnjë person, apo grup personash, që janë të veshur me kostumin e politikës që t’i afrohen Europës së Bashkuar. Bashkimi Europian, për ne shqiptarët, një ëndërr shekullore, që tashmë u bë realitet me zgjedhjet e tetë majit.

Qytetarët me datë tetë maji morën në dorën fatin e tyre dhe tashmë nuk duhet ta lejojnë që të përfundoi në duart e personave që vetëm me demokracinë dhe Bashkimin Europian nuk kanë asgjë të përbashkët. Demokracia nuk bëhet me dhunë, ajo bëhet me votën e lirë të shprehur nga çdo qytetar. Qytetarët e kanë dhënë vullnetin e tyre, ai duhet të respektohet dhe të numërohet sipas parimeve demokratike të pranuara.

*Është autor i librit “Europa dhe shqiptarët”