"Vajza ime nuk ka asnjë ëndërr"

Dr. Alban Daci

SHEKULLI ONLINE | 19/12/2010

Kjo është letra e një nëne italiane drejtuar gazetës italiane "Corriere della Sera", botuar po tek kjo gazetë. Ajo është e nevrikosur dhe e pasigurt për vajzën e saj që ka mbushur 30 vjeç, e cila edhe pse është e shkolluar vazhdon prej vitesh të punojë me kontrata "projektesh" në një ndërmarrje. Ajo shprehet:"Pavarësisht diplomave dhe masterave, jeta e të rinjve duket sikur është e shënuar në mënyrë të pandalshme nga pasiguria dhe aspak jo tek meritokracia". Letra është shumë aktuale edhe në Shqipëri. Jo se këtu ka punë qoftë kjo edhe në "ndërmarrje me projekte kontratash". Por sepse këtu ka shumë më tepër nëna dhe prindër që ndjehen të pasigurt për të ardhmen e fëmijëve të tyre. Të rinjtë ndjehen të pasigurt, jo se kanë një vend pune jo të garantuar, por edhe pse e kërkojnë çdo ditë e nuk e gjejnë fare atë. Edhe këtu, edhe pse kanë diploma dhe mastera të bërë jashtë, jeta e tyre nuk zgjidhet aspak nga meritokracia.

E dashur redaksi, dje vajza ime bëri 30 vjeç. Prej vitesh punon në të njëjtën ndërmarrje me kontrata projektesh. Kur ajo lindi në një natë të ftohtë me hënë të plotë, nga një dritare e repartit të maternitetit të spitalit "Principessa Jolanda di Milano" (sot nuk është më) kam mundur të admiroj kupolën e "Santa Maria della Grazie del Bramante" që atë natë përshtatej edhe me një qiell pa re, të ndritshëm dhe blu që dukej sikur ishte joorigjinal, por i pikturuar, në të cilin, për të bërë një atmosferë me hënë vezullonte diku larg edhe një yll. Një skenë e një bukurie të rrallë që m'u duk një shenjë e mirë për bijën time dhe të ardhmen e saj.

Sot jam një nënë shumë e inatosur. Nuk është vajza ime ajo që ma ka zhgënjyer. Nuk është se dua të flas për të, por për indiferencën e atij që asiston i patrazuar në dramën e brezit të tij. Në moshën e saj, unë kisha bërë shumë sakrifica, por kisha perspektiva konkrete për rritjen time profesionale dhe mundësi për të bërë projekte për jetën time. Për bijën time dhe pjesën më të madhe të bashkëmoshatarëve të saj, sakrificat nuk mjaftojnë: me këto të rinj realiteti ka qenë, dhe është një koprracllik i rasteve dhe i ëndrrave të vjedhura.

Kemi humbur vlerën e punës, të dinjitetit të saj, rolin e saj në rritjen individuale dhe në shoqëri. Nuk kemi qenë ta aftë për të mbrojtur të ardhmen e fëmijëve tanë. Ne, që kemi mundur të realizohemi falë punës, i kemi rritur fëmijët tanë në qartësinë, se e ardhmja e tyre do të ishte më e mirë.

Përgjegjësi shumë më të madhe kanë qeveritë e njëzet viteve të fundit pa dallime, klasa drejtuese, pjesët sociale, shpesh papërshtatshmëria strukturale dhe formuese e shkollave dhe universiteteve. Më duket, se askush, me përjashtimin tonë dhe të fëmijëve tanë, dëshiron fundin e këtij skandali. Janë shumë interesa të tjera në këtë lojë. Me çfarë zemre dhe kokë mund të pranojmë, se të rinjtë tanë nuk kanë një të ardhme? Pavarësisht diplomave dhe masterave, jeta e tyre duket sikur është e shënuar në mënyrë të pandalshme nga pasiguria dhe aspak jo tek meritokracia. Nuk vlen diskutimi se ato janë dembelë dhe me vese. Ata që nuk bëjnë asgjë nuk janë një zbulim i ndonjë ministri, kanë ekzistuar gjithmonë. Për fat të mirë, këto janë përjashtime dhe përbëjnë një pakicë të vogël.

Rregullat aktuale të tregut të punës, në tentativën për të favorizuar punësimin dhe për të luftuar punën e zezë, në shumë raste kanë përfunduar në mënyrë paradoksale për të legalizuar pasigurinë Mjaft më me alibinë e krizës globale që paralizoka rritjen e vendit. Në kohët e krizave janë edhe ata që pasurohen. Nuk mund të na thuhet ne se këtu tek ne ka më shumë punësim se sa në Spanjë. Ndërsa ne duhet të na thuhet se tek këtu ka më pak punësim së sa në Gjermani.

Të rinjtë kanë aftësi përshtatje, por nuk duan dhe nuk duhet të jenë të penalizuar me pa të drejtë. Një punë dinjitoze dhe fleksibile, por me garanci graduale, derisa të arrijë njëfarë stabiliteti, është një element i rëndësishëm për të ridhënë besimin dhe për të kontribuar në rilançimin e ekonomisë. Nuk e them unë, që jam vetëm një nënë e inatosur, e kanë thënë në mënyrë të përsëritur ekonomistë dhe juristë të rëndësishëm të punës. Do të ishte mënyra më e mirë për t'u dhënë përmbajtje dy principeve kushtetuese: "Italia është një republikë demokratike e bazuar mbi punën" (neni 1) dhe "Republika iu njeh të gjithë qytetarëve të drejtën e punës dhe promovon kushtet që e bëjnë efektive këtë të drejtë" (neni 4).