Dr. Alban Daci
Kur flitet sot për marrëdhënie ndërkombëtare duhet të kemi parasysh dy gjëra:
1. që mbi artikulimin në zona rajonale dhe mbirajonale të ndryshme, bota sot ndërton një sistem politik, ekonomik dhe juridik unitar, i mbajtur bashkë gjithmonë e më shumë nga një rrjet ndërkombëtar i pavarur që gjuha e përbashkët e përmbledh nën etiketën «globalizim».
2. edhe pse protagonistët e marrëdhënieve të tilla janë aktorë edhe të natyrave të tjera (organizata ndërqeveritare, organizata jo-qeveritare, sipërmarrje ndërkombëtare, individ të vetëm), një vend të veçantë meritojnë shtetet, sepse janë aktorët më efecient në krahasim me të tjerët, ose të paktën të vetmit titullar të të drejtës themelore, që është e drejta për të ushtruar në mënyrë legjitime dhunën.
Ky supozim është si një e dhënë faktike e politikës ndërkombëtare bashkëkohore si politikë ndërshtetërore mbi shkallën planetare ndërton, në realitet, rezultatin e një procesi historik relativisht të fundit dhe, si çdo proces historik, ai është i kthyeshëm. Kjo vlen shumë për të filluar barazimin mes marrëdhënieve ndërkombëtare dhe marrëdhënieve globale.
Deri në fund të Katërqindës, siç është bërë e ditur, bota ishte e ndarë në sisteme të ndryshme ndërkombëtare pre-globale [Schmitt 1950] që nuk kishin marrëdhënie mes tyre (si në rastin e Evropës me Amerikën), ose me raporte shumë sporadike, sa është e vështirë të flitet për një sistem të vetëm marrëdhëniesh.
Vetëm mes shekullit XVI dhe XVII, për shkak të ekspansionit evropian, bota filloi të ishte e perceptuar dhe eksperimentuar si një unitet, edhe pse kjo ishte e limituar, në planin politik, në gërshetim akoma pak të thelluar mes tregtisë, luftës dhe fesë [1], dhe në planin ekonomik në formimin e lehtë të një ekonomie-botë që përfshinte, tashmë, një qendër monetare dhe financiare (në fillim Londrën dhe pastaj u shtri edhe më gjerë), por parashikonte akoma një fraksion shumë të limituar të popullsisë dhe të forcës-punës.
Ndërsa qe e nevojshme të prisnim deri në mesin e Tetëqindës që bashkimi i sistemit dhe i shoqërisë ndërkombëtare të pësonte një përshpejtim vendimtar, me konsolidimin përfundimtar të sistemit kapitalist botërorë [2] nga njëra anë, dhe nga ana tjetër me integrimin progresiv të zonave të ndryshme rajonale në një teatër politiko-strategjik, i simbolizuar më parë nga kolonializimi, pastaj nga dy luftërat «botërore» dhe në fund edhe nga përfundimi i Luftës së Ftohtë.
Akoma më i diskutueshme dhe historikisht e dyshimtë është origjina e barazisë mes politikës ndërkombëtare dhe politikës ndërshtetërore. Kalimi nga bashkëjetesa mesjetare tek ajo moderne, vjen në mënyrë të ngadaltë dhe jo të vazhdueshme, si në planin empirik, ashtu dhe në planin e vetëdijes intelektuale, në një lidhje të ngushtë me afirmimin e një forme të re të organizimit koativ, shteti, i karakterizuar nga sovraniteti i plotë dhe nga mosnjohja e autoritet superior në vetvete (superiorem non recognoscens) nga kërkesa e një besimi ekskluziv nga pjesa e popullsisë dhe nga territorialiteti i një obligimi të tillë, pra ekzistenca e kufijve preciz që do përcaktonin përkatësinë e popullit dhe të burimeve.
Megjithëse nuk mungon, kush konsideron një kalim i tillë themelor tashmë të ndodhur nga mesi i Katërqindës[3], opinioni më i përhapur është se: paqja e Westfalisë në vitin 1648, është akti i lindjes së sistemit ndërkombëtar modern- që gjithmonë e më shumë po dizenjohet si «sistemi westfalia-n».
[2] Wallerstein 1974; 1979; 1980; Arrighi 1984.
[3] Wight 1977.
