Sistemi ndërshtetëror si përjashtim historik

Dr. Alban Daci

Duke përmbledhur, sistemi politik ndërkombëtar modern është një sistem politik pa qeveri dhe, në këtë kuptim, anarkik; mungesa e një agjencie të pajisur me monopolin e përdorimit të forcës legjitime bën që të gjithë aktorët të jenë të dënuar në vetëmbrojtje dhe, për këtë, e bën të pa eliminueshme mundësinë e luftës; për të kundërbalancuar këtë kusht lejues dhe për të larguar anarkinë ndërkombëtare nga format e tjera më shkatërruese se anarkia. Subjekte me titull të plotë të sistemit janë vetëm shtetet, të paktën në kuptimin që vetëm shtetet kanë të drejtën të përdorin legjitimisht dhunën dhe, pra, të mbrojnë ose të vendosin të drejtën me forcë; në fund, për të perfeksionuar këtë shmangie.

Në zhvillimin e funksioneve, shtetet krijojnë disa institucione të përbashkëta, që japin sostancë dhe vazhdueshmëri në bashkëpunimet e tyre, por mbi të gjitha, bëjnë me marrëdhëniet e tyre jo vetëm një sistem, përkundrazi, një shoqëri ndërkombëtare: «një shoqëri anarkike», sipas përkufizimit të lumtur të Hedley Bull.

Ndonëse thellësisht transformuar nga sistemi i pasluftës me Kartën e Kombeve të Bashkuara dhe gjithmonë i sfiduar më hapur nga koncepte alternative të bashkëjetesës ndërkombëtare, me gjurmë universaliste dhe kosmopolite, barazia mes politikës ndërkombëtare dhe politikës ndërshtetërore vazhdon të dominojë mënyrën tonë për të praktikuar dhe konceptuar marrëdhëniet ndërkombëtare.

Mjafton të mendojmë tek të njëjtat kritere me të cilat interpretohet konteksti aktual ndërkombëtar. Mund të jetë ndoshta edhe i vërtetë, fakti, që referimi tek globalizimi dhe tek governance e tij e paqartë duhet të shikojë, tashmë, përtej horizontit të shtetit qendror të politikës ndërkombëtare. Por, nuk është një rast që, kur kalohet në diskutim, se cili sistem mund të marrë në të ardhmen sistemin tonë ndërkombëtar, kalohet përsëri në alternativën mes unipolarizmit dhe multipolarizmit, pra në kriterin tradicional për antomazinë e numrit të fuqive të mëdha.

Kështu siç nuk është një rastësi që, për të dënuar terrorizmin ndërkombëtar, veprohet mbi idenë se disa subjekte nuk janë të autorizuara të përdorin dhunën, ndërsa disa të tjerë (shtetet) kanë të drejtën, ose deri edhe detyrën për ta luftuar- saqë e ashtuquajtura aleanca globale kundër terrorizmit është përcaktuar si një lloj aleance westfalia-ane, e krijuar nga të gjithë shtetet në mbrojtje të të drejtës ekskluzive të përdorimit të forcës. Nuk është e mundur të kuptojmë barazinë mes politikës ndërkombëtare dhe politikës ndërshtetërore, as të fillojmë të kuptojmë nëse edhe kur ajo shpreh akoma marrëdhënie aktuale bashkëkohore, nëse nuk mbahet në mendje që, para se të jetë e kaluar, ajo ndërton, pothuajse, një përjashtim absolut historik.