Dr. Alban Daci
Mjafton të lexosh gazetat ditore shqiptare për të kuptuar, se çfarë shkruan njëra, nuk shkruan tjetra. Për të njëjtin informacion apo ngjarje që ka ndodhur, ka një interpretim të veçantë dhe të ndryshëm, ku asnjëri nuk është i vërteti dhe reali. Për shembull, kohët e fundi vazhdon të jetë një argument shumë i përfolur, fakti i liberalizimit të vizave. Në një gazetë lexojmë, se liberalizimi vizave është i sigurt dhe do të bëhet brenda viti 2010, por menjëherë sapo lexojmë një gazetë tjetër shikojmë, se liberalizimi i vizave nuk do të bëhet brenda vitit 2010-të. Pra, në shtypin shqiptar është e vështirë të gjesh një informacion të vërtetë, ta pa shtrembëruar dhe të pa komentuar sipas interesave të caktuara.
Në pjesën më të konsiderueshme të shtypit shqiptar, nuk e gjen dot të vërtetën, por ideologjinë e të vërtetës. Pra, që kur Shqipëria është bërë shtet i vërtetë, mund te themi, se shqiptarët nuk janë ushqyer asnjëherë me të vërtetën, por me ideologjinë e të vërtetës. Siç e dimë, ideologjia ka dy kuptime, kuptimin e “dobët” si sistem vlerash/besimesh që përdoren në betejën politike si dhe kuptimin e “fortë” që rrjedh nga koncepti marksist i ideologjisë si «koshencë false». Për fat të keq, çdo gjë në Shqipëri është e politizuar, dhe për rrjedhojë mund të themi, se e vërteta nuk ekziston ose nëse ekziston është e venitur, vagët dhe vetmuar.
Po të lexosh shtypin shqiptar, arrin të dallosh dy lloj mendimesh mbizotëruese: mendimin servil profesionist që i bën ideologji servile subjektit politik që përfaqëson si dhe mendimin servil (që përpiqet me çdo kusht të zër statusit e servilit) amator. Duke qenë, se në arenën e opinionit shqiptar mbizotërojnë këto dy kategori mendimesh, mund të themi, se shqiptarët çdo ditë mashtrohen dhe nuk informohen. Me dashje dhe në funksion të politikës dhe të interesave të saja, shumë procese shoqërore anashkalohen, lihen në harresë ose nuk përmenden fare, sepse nuk bëjnë pjesë tek interesat e politikës shqiptare dhe për rrjedhojë nuk bëjnë pjesë as edhe tek interesat e servilëve të politikë shqiptare. Për shembull, pothuajse në të gjithat gazetat shqiptare (fatmirësisht ka akoma ndonjë përjashtim të vogël), nuk gjen ndonjë artikull apo analizë që të ketë me të vërtetë në qendër të vëmendjes qytetarin, hallet dhe problemet e tij. Problemet e qytetarit thjeshtë përdoren nga “mendimtarët servil” për t’i vënë në shërbim të interesave të spektrave politik që përfaqësojnë. Gjatë gjithë kësaj periudhe, pothuajse të gjitha gazetat shkruajnë: “Rama thotë se votat janë vjedhur dhe prandaj kutitë duhet të hapen”; “Berisha thotë votat nuk janë vjedhur prandaj kutitë nuk hapen”. Në asnjë gazetë nuk kam parë të shkruajnë, se në Shqipëri, qytetarët janë thjeshtë vegla të politikës, se vota e tyre nuk ka rolin që duhet të ketë vërtetë, por ajo thjeshtë është si një mall që shërben për partitë për ta blerë dhe për ta shitur sipas nevojës që pushteti ua kërkon.
Sa rëndësi ka vota, nëse ajo nuk përfaqëson interesat dhe qëllimet e votuesve? Nëse kjo përfundon thjeshtë në një mekanizëm të mirëfilltë të mbajtjes apo përfitimit të pushtetit nga politikanët, ajo nuk ka asnjë vlerë dhe mund të konsiderohet si inekzistuese. Kështu edhe pse vidhet nuk ka asnjë lloj efekti, sepse ajo ka humbur funksionin përzgjedhësh dhe përfaqësues që duhet të ketë në një demokraci të vërtetë dhe ka veshur efektin e një malli që shitet e blihet nga politikanët sipas nevojave që pushteti ua kërkon.
Përderisa në Shqipëri ka mbizotëruar gjithmonë ideologjia e kontrolluar dhe e zhvilluar nga burokracia e centralizuar ose më saktë nga klasa politike që shtiret nëpërmjet «koshencës false» se përfaqëson interesat e përbashkëta të gjithë qytetarëve. Mund të themi, se jo vetëm tek interesat që lidhen me politikën (çdo proces shoqëror është politikë) por edhe tek interesat e tjera të karakterit shoqëror, e vërteta nuk paraqitet tek qytetarët siç është, por si duhet të jetë. Për shembull, pothuajse, në asnjë gazetë nuk parë të flitet për diskriminimin e hapur që u bëhet shqiptarëve të Veriut nga shqiptarët e Shqipërisë së Mesme dhe të Jugut. Me ngjarjet e vitit 97-të, që mund të analizohen në shumë këndvështrime, por që në asnjërin nuk do të mësohet e vërteta, mund të themi, se uniteti shqiptarë pësojë një çarje jo të vogël. Shqiptarëve të Veriut filluan t’iu visheshin nofka si “malok”, “çeçen”, “të trashë”, “që nuk flasin shqip” ... e kështu me radhë.
Më kujtohet si sot, kur sapo kisha ardhur me shtëpi në Tiranë dhe isha regjistruar në klasën e tetë në një shkollë të kryeqytetit, dhe një mësues i imi i asaj kohe që ishte edhe nën drejtor i shkollës, nga momenti që e mori vesh, se vija nga një zonë Verilindore e Shqipërisë, filloj të më vinte në lojë duke u përpjekur të më tallte në dialektin tim. Gjithashtu, nuk mund të harroj edhe një rast tjetër, kur një nga mësueset e mia, gjatë një ore mësimi ju thotë nxënësve: “A nuk vjen turp që të vij një “malok” nga malet dhe t’ua kaloj juve”?.
Për sa u përket marrëdhënieve mes nxënësve, kuptova se ishte bërë më se normale që nëse nuk ishe nga Jugu apo nga Shqipëria e Mesme ishe automatikisht “malok”, “çeçen”, që gjuha jote ishte e pakuptueshme... e kështu me radhë. Në asnjë gazetë nuk kam lexuar të flitet për një fenomen të tillë, ose më mirë për një diskriminim të mirëfilltë që ju bëhet qytetarëve Verior. Unë, mendoj dhe propozoj, se përdorimi i termave “malok”, “çeçen”, duhet të vendoset me vendim gjykate, se përbën diskriminim dhe për rrjedhojë, kush e përdor për një qëllim të tillë duhet të përballet me ligjin. Mjafton sot, në 2010 të bësh një gjiro në Tiranë dhe menjëherë mund të vesh re, se ka shumë qytetarë (unë do t’i quaja pseudoqytetarë) që e përdorin normalisht përbuzjen dhe fyerjen kundrejt qytetarëve shqiptarë që janë nga Veriu.
Ne flasim për «Bashkim Kombëtar», kur akoma kemi një diskriminim të fortë të brendshëm, kur Veriorët akoma nuk e gjejnë vetën e tyre në gjuhën e sotme zyrtare, ku dialekti i tyre interpretohet me pa të drejtë sikur të ishte gjuhë ufosh, duke harruar, se gjuha e tyre ka qenë gjuha e parë shqiptare e shkruar. Mund të themi, se Shqipëria e gjeti vetën e saj, pas rënies së Regjimit, të ndarë në dy zona: ajo Jugor e zhvilluar me infrastrukturë, me arsim dhe me zhvillim ekonomik dhe zona Veriore e harruar në mjerim, pa infrastrukturë të përshtatshme për kohën dhe me një arsim të përqendruar kryesisht në drejtimet e bujqësisë dhe të arsimit të mesëm të specializuar.
Për sa i përket infrastrukturës, mund të themi, se një kontribut të veçantë për “Bashkimin e Shqipërisë” po e jep “qeveria Berisha”, e cila me rrugët që po ndërton si: Durrës-Morinë, Rruga e Arbrit, rruga Fier-Vlorë, Vlorë-Himarë, Tiranë-Shkodër, si dhe me mjaft segmente të tjera ndërlidhëse, po thyen barrierat natyrore të shqiptareve, duke realizuar kështu jo vetëm zhvillimit ekonomik kombëtar, por duke rritur edhe ndjenjën kombëtare përmes rritjes së kontakteve të drejtpërdrejta njerëzore.
Disa mund të pretendoj tek «Bashkimi i Shqiptarëve» duke marrë si shembullin, faktin e bashkimit të Gjermanisë. Mendoj, se janë dy shembuj krejt të ndryshëm. Gjermania u nda pasi humbi luftën e Dytë të bërë nga Hitleri, i cili mendonte të bënte bashkimin e forcuar evropian nën drejtimin dhe shfrytëzimin e “Gjermanisë së Madhe”. Pas mbarimit të luftës së Dytë, Gjermania doli e humbur dhe u nda në dy republika: Republika Federale Perëndimore e kontrolluar nga Anglia, Franca dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe ajo Lindore (Republika Demokratike) e pushtuar, kontrolluar dhe administruar nga Bashkimi Sovjetik. Kjo ndarje ishte shumë therëse për popullin gjerman, sepse ndau Berlinin në dy pjesë, ndau familjet, ndau në dy pjesë një Komb që kishte pasur një identitet të fortë kombëtar.
Rasti i shqiptarëve, është krejtësisht ndryshe, sepse kanë kaluar shumë breza që kur ishin të bashkuar (pushtuar nga perandoria Otomane). Për rrjedhojë, nuk është se janë ndarë familjet, motrat nga vëllezërit, motrat nga motrat, të afrimit nga të afërmit. Kjo do të thotë, edhe pse jemi një Komb (fakt që nuk mund ta mohoj askush) nuk kemi lidhje të drejtpërdrejta gjaku me njëri-tjetrin. Përshembull, kosovarët gjatë kohës që kanë qenë në Federatën Jugosllave edhe pse janë përpuqur të ruajnë me fanatizëm identitetin e tyre shqiptare, mund të themi, se kanë formuar një “identitet” të ndryshëm shqiptarë nga ai ynë. Për këtë mjafton të marrin si shembull rastin e gjuhës.
Disa intelektual të rinjtë italian, që kishin luftuar në luftën e Dytë për Regjimin Fashist, por që më vonë kishin kaluar me lëvizjen e Rezistencës, menjëherë pas mbarimit të luftës, do të shkruanin, se periudha e regjimit i kishte bërë ta urrenin Italinë. Ato, e argumentonin këtë urrejtje duke thënë se: “Regjimi i kishte detyruar kundër koshencës së tyre, të bëheshin makina vrasëse”. Duke pasur parasysh këtë argument lindin disa pyetje që kanë të bëjnë me ndjenjën e shqiptarëve për Shqipërinë. A ka pasur momente që shqiptarët e kanë urryer faktin e të qenit shqiptarë? A janë të interesuar shqiptarët dhe sidomos të rinjtë për çështjet kombëtare si ajo e “Bashkimit”? Për t’iu përgjigjur pyetjeve do të jap disa shembull konkret. Nuk besoj shumë, se i riu që sapo ka mbaruar arsimin e lartë në një vend perëndimor, vendoset të kthehet në vendin e tij dhe kur paraqitet në Ministrinë e Arsimit për të bërë kërkesën për punë, i thonë punonjësit e ministrisë: “Se nëse nuk njeh ndonjë kokë të madhe ose deputet është kotë që plotëson formularët, sepse punë nuk do të gjesh”. Kjo histori është e vërtetë dhe i ka ndodhur një të riu, të cilit punonjësit e ministrisë ja kanë marr formularin e kërkesës për punë dhe janë kanë hedhë në kosh, duke argumentuar, se përderisa nuk njeh ndonjë politikan të njohur është e kotë se punë nuk gjen. Pra, diploma, arsimi që kishte marrë në Perëndim si dhe sakrifica që kishte bërë, nuk kishin asnjë rëndësi për gjetjen e vendit të punës. Unë, mendoj, se riu që ka përjetuar një eksperiencë të tillë, si dhe shumë të rinjtë të tjerë që përjetojnë momente të tilla, jo vetëm që nuk janë të interesuara për “çështjet kombëtare”, por mund ta urrejnë faktin e të qenit shqiptar, sepse këtë fakt e identifikojnë me Shtetin (pushtetin politik) që i përfaqëson. Sa interesuar është një i ri për “çështjen kombëtare”, që ka më shumë se një vit që ka mbaruar fakultetin e Drejtësisë dhe nuk ka gjetur punë? Ai nuk ka gjetur punë, por për faktin, se është një njeri pa miq “të fortë”, me pa përkatësi politike të deklaruar dhe se vjen nga një zonë e thellë Veriore, aty ku familja e tij vazhdon të jetoj në kushte shumë të vështira ekonomike. Këtij të riut, “Shqipëria” deri tani, edhe pas shumë sakrificave që ka bërë për të kryer arsimin e lartë, nuk i ka ofruar asnjë të ardhme që meriton dhe për rrjedhojë ai ka të drejtë ta urrej atë.
Sa shumë mund të jetë i interesuar për “Bashkimin Kombëtar”, një emigrant që është larguar nga Shqipëria, sepse aty jetonte në skamje të vërtetë dhe ka vite që jeton në mërgim, larg familjarëve të tij, për një të ardhme më mirë? Emigranti ka të drejtë morale që të mos jetë farë i interesuar për Shqipërinë, sepse ajo nuk i ka ofruar asgjë.
Ne shqiptarët para, se të kërkojmë të realizojmë ëndrra shekullore të karakterit kombëtar, si fillim duhet të njohim mirë veten tonë, politikën që përfaqëson Shtetin tonë. Ne nuk e njohim mirë vetën tonë, sepse në vitet e fundit për shkak të traumave sociale që kemi kaluar si qytetarë, nuk kemi pasur mundësi t’i dedikohemi arsimimit të vërtetë, të thellojmë dituritë tona përmes literaturave moderne perëndimore. Për këtë arsye mund të themi, se në Shqipëri mungon e vërteta, ajo personifikohet me disa sharlatan, të cilët me pa baza akademike (ose me baza ta varfra) shkruajnë dhe japin këshilla sikur të ishin mjeshtër të vërtetë, sikur të ishin të mbinatyrshëm. Nga padituria, shqiptarët para regjimit komunist, për çdo fenomen që nuk ishin në gjendje ta shpjegonin thoshin e dinë “Zoti”, dhe në këtë optikë si prifti ashtu edhe imami ngaqë e përfaqësonin atë ishin kthyer në mite të diturisë. Ndërsa, gjatë regjimit komunist, përdorej shumë shprehja e din “Partia”. Tani, nuk thuhet më kështu, por disa sharlatan që kanë kohë dhe mundësi të lexojnë pak hyrje në literaturë perëndimore shkruajnë duke e keqpërdorur atë për të dhënë këshilla jo të sakta. Kjo minorancë e “privilegjuar”, paraqitet tek qytetarët me pushtetin e magjistarit që falë “diturisë” është në gjendje të zgjidh problemet e të tashmes dhe të parashikoj misteret e të ardhmes.
Nuk jam kundër “Bashkimi Kombëtar”, por mendoj, se tani për tani, shqiptarët nuk janë të përgatitur për një bashkim të tillë, të natyrës së mirëfilltë nacionaliste. Klasa politike shqiptare nuk është në gjendje të zgjidh shumë probleme të “brendshme” dhe jo më të marr në supe përgjithësi të tilla. Mendojeni, për një çast sikur “Bashkimi i Shqiptarëve”, i sapo realizuar, akoma është i brishtë, për shkak të politikës së papërgjegjshme të tronditej përsëri nga një 97-të tjetër. Do të kishte pasoja shumë të rënda dhe të parikuperueshme për të gjithë.
Zgjidhja më e mirë për të gjithë shqiptarët do të ishte “Bashkimi i heshtur funksional”. Çdo të thotë kjo? Do të thotë, se shqiptarët fillimisht duhet të arrijnë një bashkim social-ekonomik dhe pastaj atë kulturor. Pra duhet të rrisin bashkëpunimin e tyre në të gjitha fushat ekonomike, duhet të rrisin kontaktet ndërmjet tyre, duhet të rrisin numrin e martesave ndërmjet tyre, duhet të rrisin forcat e tyre për të realizuar Integrimin e plotë në Bashkimin Evropian. Nëpërmjet Integrimit Evropian, shqiptarët jo vetëm kanë përfitime të natyrës ekonomike, por mund të mbrojnë më mirë edhe identitetin e tyre. Mjafton të përmendim faktin, se shqiptarët për një copë leje qëndrimi, e kanë ndryshuar emrin nga Ilir në Jorgos. Në momentin që hyjmë në Evropë, identiteti ynë respektohet njëlloj si identitetet e tjera evropiane.
Gjithashtu, duhet të rrisim nivelin arsimor kombëtar, të studiojmë mirë proceset politike, të kuptojnë rëndësinë e votës, të përfaqësimit, artin e qeverisjes. Me pak fjalë duhet të rrisim demokratizimin e vendit, dhe ky proces ndodh vetëm nëpërmjet rritjes së kulturës politike. Nëse, rrisim kulturën tonë politike, atëherë politikanët e sotëm nuk do të na merrnin më për njerëz të paditur. Ata, nuk do të kishin më guxim të talleshin me ne, pasi ne do të ishim në gjendje t’i kuptonim aksionet e tyre politike dhe do ju jepnim përgjigjen e merituar. Ne duhet të punojnë për të shkurtuar distancën e madhe që është krijuar ndër vite, mes institucioneve dhe qytetarëve. Tashmë, as institucionet nuk identifikohen me qytetarët, por as qytetarët nuk i gjejnë interesat e tyre tek institucionet.
Për të realizuar ëndrrat tona të përbashkëta, duhet të njohim mirë veten tonë, sepse vetëm kështu arrijnë të distancohemi nga klasa politike aktuale, nga sharlatanët e të vërtetës, nga “mendimtarët servil”. Në të gjithë duhet punojmë, duhet të japin kontributin tonë për të realizuar të ardhmen tonë. Nëse, politika aktuale nuk përfaqëson ëndrrat dhe qëllimet tona, ajo duhet të zëvendësohet me njerëz të përgatitur dhe mbi të gjitha me njerëz që e duan Shqipërinë, që i duan shqiptarët dhe që aksionet e tyre politike i vendosin në shërbimin e të gjithëve.
Mjafton të lexosh gazetat ditore shqiptare për të kuptuar, se çfarë shkruan njëra, nuk shkruan tjetra. Për të njëjtin informacion apo ngjarje që ka ndodhur, ka një interpretim të veçantë dhe të ndryshëm, ku asnjëri nuk është i vërteti dhe reali. Për shembull, kohët e fundi vazhdon të jetë një argument shumë i përfolur, fakti i liberalizimit të vizave. Në një gazetë lexojmë, se liberalizimi vizave është i sigurt dhe do të bëhet brenda viti 2010, por menjëherë sapo lexojmë një gazetë tjetër shikojmë, se liberalizimi i vizave nuk do të bëhet brenda vitit 2010-të. Pra, në shtypin shqiptar është e vështirë të gjesh një informacion të vërtetë, ta pa shtrembëruar dhe të pa komentuar sipas interesave të caktuara.
Në pjesën më të konsiderueshme të shtypit shqiptar, nuk e gjen dot të vërtetën, por ideologjinë e të vërtetës. Pra, që kur Shqipëria është bërë shtet i vërtetë, mund te themi, se shqiptarët nuk janë ushqyer asnjëherë me të vërtetën, por me ideologjinë e të vërtetës. Siç e dimë, ideologjia ka dy kuptime, kuptimin e “dobët” si sistem vlerash/besimesh që përdoren në betejën politike si dhe kuptimin e “fortë” që rrjedh nga koncepti marksist i ideologjisë si «koshencë false». Për fat të keq, çdo gjë në Shqipëri është e politizuar, dhe për rrjedhojë mund të themi, se e vërteta nuk ekziston ose nëse ekziston është e venitur, vagët dhe vetmuar.
Po të lexosh shtypin shqiptar, arrin të dallosh dy lloj mendimesh mbizotëruese: mendimin servil profesionist që i bën ideologji servile subjektit politik që përfaqëson si dhe mendimin servil (që përpiqet me çdo kusht të zër statusit e servilit) amator. Duke qenë, se në arenën e opinionit shqiptar mbizotërojnë këto dy kategori mendimesh, mund të themi, se shqiptarët çdo ditë mashtrohen dhe nuk informohen. Me dashje dhe në funksion të politikës dhe të interesave të saja, shumë procese shoqërore anashkalohen, lihen në harresë ose nuk përmenden fare, sepse nuk bëjnë pjesë tek interesat e politikës shqiptare dhe për rrjedhojë nuk bëjnë pjesë as edhe tek interesat e servilëve të politikë shqiptare. Për shembull, pothuajse në të gjithat gazetat shqiptare (fatmirësisht ka akoma ndonjë përjashtim të vogël), nuk gjen ndonjë artikull apo analizë që të ketë me të vërtetë në qendër të vëmendjes qytetarin, hallet dhe problemet e tij. Problemet e qytetarit thjeshtë përdoren nga “mendimtarët servil” për t’i vënë në shërbim të interesave të spektrave politik që përfaqësojnë. Gjatë gjithë kësaj periudhe, pothuajse të gjitha gazetat shkruajnë: “Rama thotë se votat janë vjedhur dhe prandaj kutitë duhet të hapen”; “Berisha thotë votat nuk janë vjedhur prandaj kutitë nuk hapen”. Në asnjë gazetë nuk kam parë të shkruajnë, se në Shqipëri, qytetarët janë thjeshtë vegla të politikës, se vota e tyre nuk ka rolin që duhet të ketë vërtetë, por ajo thjeshtë është si një mall që shërben për partitë për ta blerë dhe për ta shitur sipas nevojës që pushteti ua kërkon.
Sa rëndësi ka vota, nëse ajo nuk përfaqëson interesat dhe qëllimet e votuesve? Nëse kjo përfundon thjeshtë në një mekanizëm të mirëfilltë të mbajtjes apo përfitimit të pushtetit nga politikanët, ajo nuk ka asnjë vlerë dhe mund të konsiderohet si inekzistuese. Kështu edhe pse vidhet nuk ka asnjë lloj efekti, sepse ajo ka humbur funksionin përzgjedhësh dhe përfaqësues që duhet të ketë në një demokraci të vërtetë dhe ka veshur efektin e një malli që shitet e blihet nga politikanët sipas nevojave që pushteti ua kërkon.
Përderisa në Shqipëri ka mbizotëruar gjithmonë ideologjia e kontrolluar dhe e zhvilluar nga burokracia e centralizuar ose më saktë nga klasa politike që shtiret nëpërmjet «koshencës false» se përfaqëson interesat e përbashkëta të gjithë qytetarëve. Mund të themi, se jo vetëm tek interesat që lidhen me politikën (çdo proces shoqëror është politikë) por edhe tek interesat e tjera të karakterit shoqëror, e vërteta nuk paraqitet tek qytetarët siç është, por si duhet të jetë. Për shembull, pothuajse, në asnjë gazetë nuk parë të flitet për diskriminimin e hapur që u bëhet shqiptarëve të Veriut nga shqiptarët e Shqipërisë së Mesme dhe të Jugut. Me ngjarjet e vitit 97-të, që mund të analizohen në shumë këndvështrime, por që në asnjërin nuk do të mësohet e vërteta, mund të themi, se uniteti shqiptarë pësojë një çarje jo të vogël. Shqiptarëve të Veriut filluan t’iu visheshin nofka si “malok”, “çeçen”, “të trashë”, “që nuk flasin shqip” ... e kështu me radhë.
Më kujtohet si sot, kur sapo kisha ardhur me shtëpi në Tiranë dhe isha regjistruar në klasën e tetë në një shkollë të kryeqytetit, dhe një mësues i imi i asaj kohe që ishte edhe nën drejtor i shkollës, nga momenti që e mori vesh, se vija nga një zonë Verilindore e Shqipërisë, filloj të më vinte në lojë duke u përpjekur të më tallte në dialektin tim. Gjithashtu, nuk mund të harroj edhe një rast tjetër, kur një nga mësueset e mia, gjatë një ore mësimi ju thotë nxënësve: “A nuk vjen turp që të vij një “malok” nga malet dhe t’ua kaloj juve”?.
Për sa u përket marrëdhënieve mes nxënësve, kuptova se ishte bërë më se normale që nëse nuk ishe nga Jugu apo nga Shqipëria e Mesme ishe automatikisht “malok”, “çeçen”, që gjuha jote ishte e pakuptueshme... e kështu me radhë. Në asnjë gazetë nuk kam lexuar të flitet për një fenomen të tillë, ose më mirë për një diskriminim të mirëfilltë që ju bëhet qytetarëve Verior. Unë, mendoj dhe propozoj, se përdorimi i termave “malok”, “çeçen”, duhet të vendoset me vendim gjykate, se përbën diskriminim dhe për rrjedhojë, kush e përdor për një qëllim të tillë duhet të përballet me ligjin. Mjafton sot, në 2010 të bësh një gjiro në Tiranë dhe menjëherë mund të vesh re, se ka shumë qytetarë (unë do t’i quaja pseudoqytetarë) që e përdorin normalisht përbuzjen dhe fyerjen kundrejt qytetarëve shqiptarë që janë nga Veriu.
Ne flasim për «Bashkim Kombëtar», kur akoma kemi një diskriminim të fortë të brendshëm, kur Veriorët akoma nuk e gjejnë vetën e tyre në gjuhën e sotme zyrtare, ku dialekti i tyre interpretohet me pa të drejtë sikur të ishte gjuhë ufosh, duke harruar, se gjuha e tyre ka qenë gjuha e parë shqiptare e shkruar. Mund të themi, se Shqipëria e gjeti vetën e saj, pas rënies së Regjimit, të ndarë në dy zona: ajo Jugor e zhvilluar me infrastrukturë, me arsim dhe me zhvillim ekonomik dhe zona Veriore e harruar në mjerim, pa infrastrukturë të përshtatshme për kohën dhe me një arsim të përqendruar kryesisht në drejtimet e bujqësisë dhe të arsimit të mesëm të specializuar.
Për sa i përket infrastrukturës, mund të themi, se një kontribut të veçantë për “Bashkimin e Shqipërisë” po e jep “qeveria Berisha”, e cila me rrugët që po ndërton si: Durrës-Morinë, Rruga e Arbrit, rruga Fier-Vlorë, Vlorë-Himarë, Tiranë-Shkodër, si dhe me mjaft segmente të tjera ndërlidhëse, po thyen barrierat natyrore të shqiptareve, duke realizuar kështu jo vetëm zhvillimit ekonomik kombëtar, por duke rritur edhe ndjenjën kombëtare përmes rritjes së kontakteve të drejtpërdrejta njerëzore.
Disa mund të pretendoj tek «Bashkimi i Shqiptarëve» duke marrë si shembullin, faktin e bashkimit të Gjermanisë. Mendoj, se janë dy shembuj krejt të ndryshëm. Gjermania u nda pasi humbi luftën e Dytë të bërë nga Hitleri, i cili mendonte të bënte bashkimin e forcuar evropian nën drejtimin dhe shfrytëzimin e “Gjermanisë së Madhe”. Pas mbarimit të luftës së Dytë, Gjermania doli e humbur dhe u nda në dy republika: Republika Federale Perëndimore e kontrolluar nga Anglia, Franca dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe ajo Lindore (Republika Demokratike) e pushtuar, kontrolluar dhe administruar nga Bashkimi Sovjetik. Kjo ndarje ishte shumë therëse për popullin gjerman, sepse ndau Berlinin në dy pjesë, ndau familjet, ndau në dy pjesë një Komb që kishte pasur një identitet të fortë kombëtar.
Rasti i shqiptarëve, është krejtësisht ndryshe, sepse kanë kaluar shumë breza që kur ishin të bashkuar (pushtuar nga perandoria Otomane). Për rrjedhojë, nuk është se janë ndarë familjet, motrat nga vëllezërit, motrat nga motrat, të afrimit nga të afërmit. Kjo do të thotë, edhe pse jemi një Komb (fakt që nuk mund ta mohoj askush) nuk kemi lidhje të drejtpërdrejta gjaku me njëri-tjetrin. Përshembull, kosovarët gjatë kohës që kanë qenë në Federatën Jugosllave edhe pse janë përpuqur të ruajnë me fanatizëm identitetin e tyre shqiptare, mund të themi, se kanë formuar një “identitet” të ndryshëm shqiptarë nga ai ynë. Për këtë mjafton të marrin si shembull rastin e gjuhës.
Disa intelektual të rinjtë italian, që kishin luftuar në luftën e Dytë për Regjimin Fashist, por që më vonë kishin kaluar me lëvizjen e Rezistencës, menjëherë pas mbarimit të luftës, do të shkruanin, se periudha e regjimit i kishte bërë ta urrenin Italinë. Ato, e argumentonin këtë urrejtje duke thënë se: “Regjimi i kishte detyruar kundër koshencës së tyre, të bëheshin makina vrasëse”. Duke pasur parasysh këtë argument lindin disa pyetje që kanë të bëjnë me ndjenjën e shqiptarëve për Shqipërinë. A ka pasur momente që shqiptarët e kanë urryer faktin e të qenit shqiptarë? A janë të interesuar shqiptarët dhe sidomos të rinjtë për çështjet kombëtare si ajo e “Bashkimit”? Për t’iu përgjigjur pyetjeve do të jap disa shembull konkret. Nuk besoj shumë, se i riu që sapo ka mbaruar arsimin e lartë në një vend perëndimor, vendoset të kthehet në vendin e tij dhe kur paraqitet në Ministrinë e Arsimit për të bërë kërkesën për punë, i thonë punonjësit e ministrisë: “Se nëse nuk njeh ndonjë kokë të madhe ose deputet është kotë që plotëson formularët, sepse punë nuk do të gjesh”. Kjo histori është e vërtetë dhe i ka ndodhur një të riu, të cilit punonjësit e ministrisë ja kanë marr formularin e kërkesës për punë dhe janë kanë hedhë në kosh, duke argumentuar, se përderisa nuk njeh ndonjë politikan të njohur është e kotë se punë nuk gjen. Pra, diploma, arsimi që kishte marrë në Perëndim si dhe sakrifica që kishte bërë, nuk kishin asnjë rëndësi për gjetjen e vendit të punës. Unë, mendoj, se riu që ka përjetuar një eksperiencë të tillë, si dhe shumë të rinjtë të tjerë që përjetojnë momente të tilla, jo vetëm që nuk janë të interesuara për “çështjet kombëtare”, por mund ta urrejnë faktin e të qenit shqiptar, sepse këtë fakt e identifikojnë me Shtetin (pushtetin politik) që i përfaqëson. Sa interesuar është një i ri për “çështjen kombëtare”, që ka më shumë se një vit që ka mbaruar fakultetin e Drejtësisë dhe nuk ka gjetur punë? Ai nuk ka gjetur punë, por për faktin, se është një njeri pa miq “të fortë”, me pa përkatësi politike të deklaruar dhe se vjen nga një zonë e thellë Veriore, aty ku familja e tij vazhdon të jetoj në kushte shumë të vështira ekonomike. Këtij të riut, “Shqipëria” deri tani, edhe pas shumë sakrificave që ka bërë për të kryer arsimin e lartë, nuk i ka ofruar asnjë të ardhme që meriton dhe për rrjedhojë ai ka të drejtë ta urrej atë.
Sa shumë mund të jetë i interesuar për “Bashkimin Kombëtar”, një emigrant që është larguar nga Shqipëria, sepse aty jetonte në skamje të vërtetë dhe ka vite që jeton në mërgim, larg familjarëve të tij, për një të ardhme më mirë? Emigranti ka të drejtë morale që të mos jetë farë i interesuar për Shqipërinë, sepse ajo nuk i ka ofruar asgjë.
Ne shqiptarët para, se të kërkojmë të realizojmë ëndrra shekullore të karakterit kombëtar, si fillim duhet të njohim mirë veten tonë, politikën që përfaqëson Shtetin tonë. Ne nuk e njohim mirë vetën tonë, sepse në vitet e fundit për shkak të traumave sociale që kemi kaluar si qytetarë, nuk kemi pasur mundësi t’i dedikohemi arsimimit të vërtetë, të thellojmë dituritë tona përmes literaturave moderne perëndimore. Për këtë arsye mund të themi, se në Shqipëri mungon e vërteta, ajo personifikohet me disa sharlatan, të cilët me pa baza akademike (ose me baza ta varfra) shkruajnë dhe japin këshilla sikur të ishin mjeshtër të vërtetë, sikur të ishin të mbinatyrshëm. Nga padituria, shqiptarët para regjimit komunist, për çdo fenomen që nuk ishin në gjendje ta shpjegonin thoshin e dinë “Zoti”, dhe në këtë optikë si prifti ashtu edhe imami ngaqë e përfaqësonin atë ishin kthyer në mite të diturisë. Ndërsa, gjatë regjimit komunist, përdorej shumë shprehja e din “Partia”. Tani, nuk thuhet më kështu, por disa sharlatan që kanë kohë dhe mundësi të lexojnë pak hyrje në literaturë perëndimore shkruajnë duke e keqpërdorur atë për të dhënë këshilla jo të sakta. Kjo minorancë e “privilegjuar”, paraqitet tek qytetarët me pushtetin e magjistarit që falë “diturisë” është në gjendje të zgjidh problemet e të tashmes dhe të parashikoj misteret e të ardhmes.
Nuk jam kundër “Bashkimi Kombëtar”, por mendoj, se tani për tani, shqiptarët nuk janë të përgatitur për një bashkim të tillë, të natyrës së mirëfilltë nacionaliste. Klasa politike shqiptare nuk është në gjendje të zgjidh shumë probleme të “brendshme” dhe jo më të marr në supe përgjithësi të tilla. Mendojeni, për një çast sikur “Bashkimi i Shqiptarëve”, i sapo realizuar, akoma është i brishtë, për shkak të politikës së papërgjegjshme të tronditej përsëri nga një 97-të tjetër. Do të kishte pasoja shumë të rënda dhe të parikuperueshme për të gjithë.
Zgjidhja më e mirë për të gjithë shqiptarët do të ishte “Bashkimi i heshtur funksional”. Çdo të thotë kjo? Do të thotë, se shqiptarët fillimisht duhet të arrijnë një bashkim social-ekonomik dhe pastaj atë kulturor. Pra duhet të rrisin bashkëpunimin e tyre në të gjitha fushat ekonomike, duhet të rrisin kontaktet ndërmjet tyre, duhet të rrisin numrin e martesave ndërmjet tyre, duhet të rrisin forcat e tyre për të realizuar Integrimin e plotë në Bashkimin Evropian. Nëpërmjet Integrimit Evropian, shqiptarët jo vetëm kanë përfitime të natyrës ekonomike, por mund të mbrojnë më mirë edhe identitetin e tyre. Mjafton të përmendim faktin, se shqiptarët për një copë leje qëndrimi, e kanë ndryshuar emrin nga Ilir në Jorgos. Në momentin që hyjmë në Evropë, identiteti ynë respektohet njëlloj si identitetet e tjera evropiane.
Gjithashtu, duhet të rrisim nivelin arsimor kombëtar, të studiojmë mirë proceset politike, të kuptojnë rëndësinë e votës, të përfaqësimit, artin e qeverisjes. Me pak fjalë duhet të rrisim demokratizimin e vendit, dhe ky proces ndodh vetëm nëpërmjet rritjes së kulturës politike. Nëse, rrisim kulturën tonë politike, atëherë politikanët e sotëm nuk do të na merrnin më për njerëz të paditur. Ata, nuk do të kishin më guxim të talleshin me ne, pasi ne do të ishim në gjendje t’i kuptonim aksionet e tyre politike dhe do ju jepnim përgjigjen e merituar. Ne duhet të punojnë për të shkurtuar distancën e madhe që është krijuar ndër vite, mes institucioneve dhe qytetarëve. Tashmë, as institucionet nuk identifikohen me qytetarët, por as qytetarët nuk i gjejnë interesat e tyre tek institucionet.
Për të realizuar ëndrrat tona të përbashkëta, duhet të njohim mirë veten tonë, sepse vetëm kështu arrijnë të distancohemi nga klasa politike aktuale, nga sharlatanët e të vërtetës, nga “mendimtarët servil”. Në të gjithë duhet punojmë, duhet të japin kontributin tonë për të realizuar të ardhmen tonë. Nëse, politika aktuale nuk përfaqëson ëndrrat dhe qëllimet tona, ajo duhet të zëvendësohet me njerëz të përgatitur dhe mbi të gjitha me njerëz që e duan Shqipërinë, që i duan shqiptarët dhe që aksionet e tyre politike i vendosin në shërbimin e të gjithëve.
