Alban Daci
Çfarë leksioni duhet të nxjerrë Europa nga ngjarjet e ndodhura në brigjet e Mesdheut? Nga njëra anë influenca e saj rajon mund të jetë e destinuar të s’vogëlohet edhe më tej, nga ana tjetër është një kusht i dobishëm për një raport të ekuilibruar.
Edhe pse mund të themi se një fazë e rëndësishme e revolucioneve arabe (ose siç i kanë quajtur ndryshe “Pranvera Arabe”) është konkluduar me ngjarjet e ndodhura në Egjipt, Tunizi, Algjeri dhe së fundmi në mënyrë tragjike në Libi. Pranvera arabe duket se nuk ka mbaruar me kaq.
Të gjithë vendet arabe kanë lindur nga disintegrimi i asaj perandorie. Disa kanë mbi shpatulla një histori nacionale, për shembull Irani, Turqia e për disa aspekte edhe Arabia Saudite, por periudha koloniale ka pasur një impakt të madh mbi politikën e brendshme të secilit prej tyre. Për pasojë janë zhvilluar shtete diktatoriale, përderisa shtetet e reja kanë tentuar të krijojnë një identitet të ri nacional si ai: sirian, irakian, jordan e kështu me radhë.
Zgjimet e sotme popullore duke marrë jetë nga vetë shoqëritë e orientohen drejt një arti të ri qeverisës. Televizionet e ndryshme nëpër botë kanë transmetuar imazhe dhe informacione në mënyrë të pavarur, edhe ky është një faktor krejt i ri për rajonin. Falë këtyre transmetimeve mund të lindin koshenca të reja politike, një kuptim i ri për dinamikat politike. Gjithashtu falë bumit mediatik janë vënë në dukje nevoja të reja të panjohura më parë si për më shumë liri, demokraci dhe dinjitet njerëzor.
Mos kjo do të thotë se shoqëritë arabe kapërcejnë të kaluarën despotike? Çfarë ka ndodhur me të vërtetë? Për të kuptuar fenomenin e diktaturave në këtë rajon, duhet të kemi parasysh se këto vende kanë përjetuar një periudhë të dhunshme koloniale dhe për këtë arsye gjithmonë kanë qenë në një betejë për një periudhë post-koloniale.
Në disa raste janë instaluar në pushtet krerët më të lartë ushtarak dhe jo struktura shtetërore shumë të zhvilluar organikisht. Në Europë strukturat e këtij tipi kanë evoluar për gjatë shekujve. Kanë qenë Revolucioni francez, dy luftërat botërore, luftërat e Hitlerit, Musolini dhe Francos. Shoqëria civile në Europë është zhvilluar gradualisht, shumë ngadalë, dhe nga i gjithë ky proçes ka lindur një formë e demokracisë e kolauduar dhe e gjallë. Ndërsa bota arabe, nuk e ka pasur kurrë luksin e kësaj trashëgimie historike. Tashmë strukturat e lindura nga poshtë janë rebeluar kundër autoriteteve dhe sovranitetit të shtetit. Tashmë ka filluar një proçes i gjër social reformimi, i cili nuk mund të bëj më hapa mbrapa.
Çfarë do të thotë për Europën revolucioni arab ose Pranvera Arabe? Revolucionet siç dihet edhe nga historia vënë në ballafaqim shumë sfida që kanë të bëjnë me strategjinë dhe sigurinë, përderisa panorama politike është në evoluim.
Qeveritë që dalin u japin e dëgjojnë më shumë shoqërinë, e afirmohen shoqëritë që bonifikojnë një politik të jashtme të pavarur nga perëndimi. Nuk është një koincidencë fakti, se Egjipti dhe Tunizia nuk e kanë mbështetur ndërhyrjen në Libi.
Egjipti pritet se do të rinovojë marrëdhëniet me Iranin, që deri pak kohë më parë ishin jo vetëm që nuk ekzistonin, por ishin kthyer në një utopi. BE dhe SHBA duhet të përgatitet për të përballuar situatat që mund të prezantohen në një të afërme të shpejt në rajon, përderisa do të jenë shumë më pak në kushte që ta kontrollojnë.
Pranvera arabe që tashmë është në një dimër të plotë, duket se nuk ka asgjë ngjashmëri me revolucionet e ndodhura më parë. Mund të mendojmë të bëjmë një krahasim me revolucionin e Portugalisë (nëntor 1974), por ka shumë dallime. Popujt arab kanë pësuar shumë shtypje të natyrës koloniale në të kaluarën. Në botën arabe, nuk qeveris shoqëria përmes përfaqësuesve të saj të zgjedhur demokratikisht, por qeverisin klanet, tributë e familjet e njohura.
Presidentët në vendet arabe sillen sikur të ishin monark absolut, të cilët qëndrojnë në pushtet duke përdorur forcën, korrupsionin, shantazhin dhe turpin. Bashar al Assad ka zëvendësuar babain etij Hafez al Assad; Seif al Islam ishte projektuar si zëvendësuesi natyror i Gedafit; Mubarak gjithashtu kishte menduar të dizenjonte zëvendësues djalin e tij. Të gjithë këto plane tipike despotike dhe aspak demokratike u prishën nga ngjarjet e Pranverës Arabe.
Këto despot kishin një princip të thjeshtë qeverisës: kur të jemi në pushtet do të qëndrojmë për jetë aty, pavarësisht nëse populli na do ose jo. Për të pasur një imazh të mirë ndërkombëtar, bëjnë sikur vendosin një lloj “demokracie formale”.
Kjo është në të vërtetë vetëm një maskë. Çdo gjë është në dorën e tyre dhe nuk tolerojnë asnjë kontestim, asnjë lloj forme opozite. Ato e konsiderojnë vendin si një pronë private, posedojnë të ardhurat e veta, bëjnë pazare, pasurohen dhe vënë të mirat e tyre në bankat e Zvicrës. Ajo që ka ndodhur në Tunizi dhe në Egjipt, është një protestë morale dhe etike.
Është një refuzim pa mëdyshje kundrejt autoritarizmit, të korrupsionit, të vjedhjes së të mirave të vendit, të nepotizmit, të favorizimit. Një protestë për të vendosur një higjienë morale në një shoqëri që ka qenë shfrytëzuar dhe poshtëruar për dekada me radhë.
Për këtë arsye nuk është një revolucion ideologjik. Nuk ka një lider, një shef, nuk ka një parti që organizon dhe çon përpara revoltat. Miliona persona kanë zbritur nëpër rrugë. Një revolucion i një lloji të ri: spontan e i paparashikuar. Është një faqe historie e shkruar ditë për ditë, pa një planifikim, pa ndërmjetësim, pa truke.
