Dr. Alban Daci
Botuar me 11.08.2009
Gazeta "Tirana Observer"
Pak ditë më parë, në Durrës, ranë në krye të detyrës katër policë, të cilët po luftonin kundër krimit, devijancës, të keqes dhe jo njerëzores. Nisur nga kjo ngjarje, që është e rëndë për shoqërinë tonë dhe e dhimbshme për familjet e dëshmorëve, mendoj se ne duhet ta analizojmë në shumë plane evoluimin e shoqërisë tonë në këto vitet e fundit.
Kohë më parë, gjatë periudhës time universitare, po ndiqja leksionet e lëndës «Historia e Amerikës», të cilën na e jepte një pedagog italian, që kishte kaluar një periudhë të gjatë jetese në shoqërinë amerikane dhe që vazhdonte të mbante marrëdhënie të ngushta me shoqërinë amerikane për interesa akademike. Ai na tregoi, se shoqëria amerikane është një shoqëri e dhunshme në të gjitha nivelet dhe për të na vërtetuar një gjë të tillë na tregon një histori nga jeta e tij personale. Profesori ynë na shpjegoi se shoqëria amerikane është në origjinë një shoqëri e dhunshme, se akoma sot beson tek drejtësia individuale. Për këtë arsye edhe në ditët e sotme shumë qytetarë amerikan mbajnë armë me leje si shenjë sigurie si dhe në respekt me të drejtat individuale.
Po shoqëria shqiptare a është e dhunshme? Nëse po, përse? Vrasja e katër policëve, të cilët ranë dëshmor në krye të detyrës nuk paraqet vetëm konsumimin e një vepre penale, por një masakër, sepse e keqja jo vetëm vazhdon të jetë e pranishme në shoqërinë tonë, por shumë herë ajo vendos edhe fatet e të mirës.
Mendoj se shoqëria shqiptare është një shoqëri e dhunshme, e mbushur me probleme dhe me konflikte të të gjitha natyrave. Ajo është e dhunshme për disa arsye si më poshtë.
1. Shoqëria shqiptare në fillimin e viteve 90-të u përball me ndryshime të mëdha të panjohura më parësi si:
a) emigracionin, ku shumë shqiptarë patën kontakte të drejtpërdrejta me botën e zhvilluar perëndimore pa pasur ndonjë kualifikim konkret për të qenë koherent me proceset e saj. Prandaj, kjo kategori emigrantësh në një moshë fare të re, pa pasur eksperienca jetësore, kualifikime ose profesione të mirëfillta nuk arritën asnjëherë të bënin një integrim të mirëfilltë dhe serioz në këto shoqëri. Në këto, kushte dhe për shkak të etjes së madhe që kishin për privilegje, para dhe për krenari, e cila u kishte munguar, u munduan me të gjitha mënyrat, kryesisht të paligjshme, që të integroheshin dhe të ndjeheshin të barabartë me qytetarët e vendeve që kishin emigruar.
b) Për shkak të emigracionit, shumë të rinj nuk patën mundësi të shkolloheshin deri në nivelet më të larta të arsimit as brenda në Shqipëri dhe as në vendet që kishin emigruar. Shumë shqiptarë, që në fillim të viteve 90-të, si dhe gjatë ciklit të tranzicionit, u gjendën në një moshë që kishin nevojë të arsimoheshin dhe të edukoheshin me vlerat e qytetarisë dhe me normat e larta të moralit, por proceset e shpejta që po ndodhnin në mënyrë të ç’rregullt dhe të pa kontrolluara i privuan dhe i ushqyen me devijancë të fortë jo qytetare, si e vetmja mundësi për t’i mbizotëruar kohës bashkë me proceset e saj.
2. Për shkak të ndryshimit rrënjësor që ndodhi me përmbysjen e një regjimi të hekurt dhe mizor dhe me imitimin e një regjimi demokratik të modelit perëndimor për ta instaluar në vend, u krijuan parajsa për kultivuar të keqen, mizoren, çnjerëzoren. Mungesa e ligjit, ose e institucioneve të shtetit, krijuan një atmosferë mosbesimi tek qytetarët, të cilët filluan të silleshin dhe të jetonin sikur të ishin “Far West”, ku një pjesë e mirë e tyre u armatosën dhe të gjithë filluan të besonin tek drejtësia personale dhe tek larja e hesapeve.
3. Gjithashtu, në këto rrethana, për fatin tonë të keq, gjatë gjithë periudhës së tranzicionit edhe politika bashkë me politikanët, që mund të konsiderohen elita e një vend në një dimension të gjerë kulturor, politik dhe qytetar na dhuruan vetëm skena dhune, dy luftime, beteja të përgjakshme. Në parlamentin shqiptar, që duhet të jetë çerdhja ku ligj duhet të lind i shëndosh, të aplikohet dhe të korrigjohet, gjatë periudhës së tranzicionit kemi parë vetëm një sallë që ngjan shumë më shumë me një amfiteatër gladiatorësh, ku parlamentarët tanë përlesheshin mes tyre sikur të ishin luan të savaneve afrikane.
Në këto rrethana, shoqëria shqiptare u shndërrua një shoqëri, ku më i respektuar se sa ligji i shtetit është ligji i xhunglës. Shoqëria shqiptare mendoj se është jo vetëm e dhunshme, por mbi të gjitha një shoqëri aspak tolerante. Për ta vërtetuar këtë dua t’iu jap disa shembuj që për fatin tonë të keq janë shumë aktual në shoqërinë tonë:
1. Në Shqipëri, sot një i ri mund të vritet nga një injorant ç’njerëzor duke e akuzuar rëndomtë, se përse e shikon.
2. Në Shqipëri, mund të vdesësh, sepse pa qëllim dhe rastësisht i gërvisht makinën dikujt.
3. Në Shqipëri, mund të vdesësh, sepse ti po udhëton me makinë dhe shikon para teje se dy makina të tjera janë ndalur në mesin e rrugës për të bërë muhabet për shtatë palë qejfe, duke shkelur çdo lloj rregullore të qarkullimit rrugor. Po t’iu kërkosh me të drejtë që të të hapin rrugën, ata të përgjigjen me breshëri armësh, duke të thënë se kush je ti që na kërkon një gjë të tillë.
4. Në Shqipëri, mund të humbësh jetën, sepse ti kalon në vijat e bardha të rrugës, dhe një rrugaç me makinë luksoze pa respektuar normat e shpejtësisë të asfalton në rrugë pa e pasur problem aspak dhe pa u shqetësuar për askënd.
5. Mund të rrezikosh jetën, sepse pa dashje, duke ecur rrugës prek në shpatull ndonjë person tjetër dhe ti i thua më fal, kurse ai të përgjigjet si një kafshë e vërtetë duke të thënë se: kush je t’i që më kërkon të falur.
Vrasja e katër policëve, të cilët ishin djem nënash, që luftuan kundër së keqes, na shqetëson të gjithëve duke na treguar se sa larg botës së civilizuar jemi. Mendoj se ka ardhur momenti që këtyre fenomeneve t’iu përgjigjemi të gjithë së bashku. Duhet të krijojmë organizata jo qeveritare, të cilat duhet të paraqesin programe dhe të veprojnë në terren që brezat e rinj të mos edukohen me ligjin e xhunglës, por të ushqehen me normat e qytetarisë si dhe të respektojnë ligjin.
Duhet ta pranojmë të gjithë se jemi një shoqëri e dhunshme dhe për të mos qenë të tillë duhet të forcojmë fortë ligjin si edhe ata që e zbatojnë atë. Mendoj, se ligji duhet të jetë i pamëshirshëm përballë çdo lloj formë kafshërore dhe ç’njerëzore, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të jemi të sigurt. Për ta realizuar këtë shteti dhe institucionet e tij duhet të bashkëpunojnë ngushtë edhe me shoqërinë civile.
Botuar me 11.08.2009
Gazeta "Tirana Observer"
Pak ditë më parë, në Durrës, ranë në krye të detyrës katër policë, të cilët po luftonin kundër krimit, devijancës, të keqes dhe jo njerëzores. Nisur nga kjo ngjarje, që është e rëndë për shoqërinë tonë dhe e dhimbshme për familjet e dëshmorëve, mendoj se ne duhet ta analizojmë në shumë plane evoluimin e shoqërisë tonë në këto vitet e fundit.
Kohë më parë, gjatë periudhës time universitare, po ndiqja leksionet e lëndës «Historia e Amerikës», të cilën na e jepte një pedagog italian, që kishte kaluar një periudhë të gjatë jetese në shoqërinë amerikane dhe që vazhdonte të mbante marrëdhënie të ngushta me shoqërinë amerikane për interesa akademike. Ai na tregoi, se shoqëria amerikane është një shoqëri e dhunshme në të gjitha nivelet dhe për të na vërtetuar një gjë të tillë na tregon një histori nga jeta e tij personale. Profesori ynë na shpjegoi se shoqëria amerikane është në origjinë një shoqëri e dhunshme, se akoma sot beson tek drejtësia individuale. Për këtë arsye edhe në ditët e sotme shumë qytetarë amerikan mbajnë armë me leje si shenjë sigurie si dhe në respekt me të drejtat individuale.
Po shoqëria shqiptare a është e dhunshme? Nëse po, përse? Vrasja e katër policëve, të cilët ranë dëshmor në krye të detyrës nuk paraqet vetëm konsumimin e një vepre penale, por një masakër, sepse e keqja jo vetëm vazhdon të jetë e pranishme në shoqërinë tonë, por shumë herë ajo vendos edhe fatet e të mirës.
Mendoj se shoqëria shqiptare është një shoqëri e dhunshme, e mbushur me probleme dhe me konflikte të të gjitha natyrave. Ajo është e dhunshme për disa arsye si më poshtë.
1. Shoqëria shqiptare në fillimin e viteve 90-të u përball me ndryshime të mëdha të panjohura më parësi si:
a) emigracionin, ku shumë shqiptarë patën kontakte të drejtpërdrejta me botën e zhvilluar perëndimore pa pasur ndonjë kualifikim konkret për të qenë koherent me proceset e saj. Prandaj, kjo kategori emigrantësh në një moshë fare të re, pa pasur eksperienca jetësore, kualifikime ose profesione të mirëfillta nuk arritën asnjëherë të bënin një integrim të mirëfilltë dhe serioz në këto shoqëri. Në këto, kushte dhe për shkak të etjes së madhe që kishin për privilegje, para dhe për krenari, e cila u kishte munguar, u munduan me të gjitha mënyrat, kryesisht të paligjshme, që të integroheshin dhe të ndjeheshin të barabartë me qytetarët e vendeve që kishin emigruar.
b) Për shkak të emigracionit, shumë të rinj nuk patën mundësi të shkolloheshin deri në nivelet më të larta të arsimit as brenda në Shqipëri dhe as në vendet që kishin emigruar. Shumë shqiptarë, që në fillim të viteve 90-të, si dhe gjatë ciklit të tranzicionit, u gjendën në një moshë që kishin nevojë të arsimoheshin dhe të edukoheshin me vlerat e qytetarisë dhe me normat e larta të moralit, por proceset e shpejta që po ndodhnin në mënyrë të ç’rregullt dhe të pa kontrolluara i privuan dhe i ushqyen me devijancë të fortë jo qytetare, si e vetmja mundësi për t’i mbizotëruar kohës bashkë me proceset e saj.
2. Për shkak të ndryshimit rrënjësor që ndodhi me përmbysjen e një regjimi të hekurt dhe mizor dhe me imitimin e një regjimi demokratik të modelit perëndimor për ta instaluar në vend, u krijuan parajsa për kultivuar të keqen, mizoren, çnjerëzoren. Mungesa e ligjit, ose e institucioneve të shtetit, krijuan një atmosferë mosbesimi tek qytetarët, të cilët filluan të silleshin dhe të jetonin sikur të ishin “Far West”, ku një pjesë e mirë e tyre u armatosën dhe të gjithë filluan të besonin tek drejtësia personale dhe tek larja e hesapeve.
3. Gjithashtu, në këto rrethana, për fatin tonë të keq, gjatë gjithë periudhës së tranzicionit edhe politika bashkë me politikanët, që mund të konsiderohen elita e një vend në një dimension të gjerë kulturor, politik dhe qytetar na dhuruan vetëm skena dhune, dy luftime, beteja të përgjakshme. Në parlamentin shqiptar, që duhet të jetë çerdhja ku ligj duhet të lind i shëndosh, të aplikohet dhe të korrigjohet, gjatë periudhës së tranzicionit kemi parë vetëm një sallë që ngjan shumë më shumë me një amfiteatër gladiatorësh, ku parlamentarët tanë përlesheshin mes tyre sikur të ishin luan të savaneve afrikane.
Në këto rrethana, shoqëria shqiptare u shndërrua një shoqëri, ku më i respektuar se sa ligji i shtetit është ligji i xhunglës. Shoqëria shqiptare mendoj se është jo vetëm e dhunshme, por mbi të gjitha një shoqëri aspak tolerante. Për ta vërtetuar këtë dua t’iu jap disa shembuj që për fatin tonë të keq janë shumë aktual në shoqërinë tonë:
1. Në Shqipëri, sot një i ri mund të vritet nga një injorant ç’njerëzor duke e akuzuar rëndomtë, se përse e shikon.
2. Në Shqipëri, mund të vdesësh, sepse pa qëllim dhe rastësisht i gërvisht makinën dikujt.
3. Në Shqipëri, mund të vdesësh, sepse ti po udhëton me makinë dhe shikon para teje se dy makina të tjera janë ndalur në mesin e rrugës për të bërë muhabet për shtatë palë qejfe, duke shkelur çdo lloj rregullore të qarkullimit rrugor. Po t’iu kërkosh me të drejtë që të të hapin rrugën, ata të përgjigjen me breshëri armësh, duke të thënë se kush je ti që na kërkon një gjë të tillë.
4. Në Shqipëri, mund të humbësh jetën, sepse ti kalon në vijat e bardha të rrugës, dhe një rrugaç me makinë luksoze pa respektuar normat e shpejtësisë të asfalton në rrugë pa e pasur problem aspak dhe pa u shqetësuar për askënd.
5. Mund të rrezikosh jetën, sepse pa dashje, duke ecur rrugës prek në shpatull ndonjë person tjetër dhe ti i thua më fal, kurse ai të përgjigjet si një kafshë e vërtetë duke të thënë se: kush je t’i që më kërkon të falur.
Vrasja e katër policëve, të cilët ishin djem nënash, që luftuan kundër së keqes, na shqetëson të gjithëve duke na treguar se sa larg botës së civilizuar jemi. Mendoj se ka ardhur momenti që këtyre fenomeneve t’iu përgjigjemi të gjithë së bashku. Duhet të krijojmë organizata jo qeveritare, të cilat duhet të paraqesin programe dhe të veprojnë në terren që brezat e rinj të mos edukohen me ligjin e xhunglës, por të ushqehen me normat e qytetarisë si dhe të respektojnë ligjin.
Duhet ta pranojmë të gjithë se jemi një shoqëri e dhunshme dhe për të mos qenë të tillë duhet të forcojmë fortë ligjin si edhe ata që e zbatojnë atë. Mendoj, se ligji duhet të jetë i pamëshirshëm përballë çdo lloj formë kafshërore dhe ç’njerëzore, sepse vetëm në këtë mënyrë mund të jemi të sigurt. Për ta realizuar këtë shteti dhe institucionet e tij duhet të bashkëpunojnë ngushtë edhe me shoqërinë civile.
