Vlerat dhe antivlerat

Dr. Alban Daci
Botuar me 14.08.2008

Gazeta NDRYSHE

Shumë të rinj vazhdojnë të zgjedhin Perëndimin për të bërë studimet e larta universitare, në kërkim të vlerave të vërteta të demokracisë, lirisë, barazisë dhe meritës. Në dekadën e fundit numri i të rinjve që zgjedhin shkollimin jashtë është gjithmonë e në rritje. Kjo mendoj se ka ndodhur dhe po ndodh për disa arsye:
Së pari, të rinjtë shqiptarë vazhdojnë të humbin gjithmonë e më shumë besimin tek universitetet shqiptare, sepse mendojnë se kriteret kryesore informate, si: merita, cilësia e mësimdhënies dhe mundësia për një formim të mirë akademik po bëhen gjithnjë e më të paralizuara.
Së dyti, të rinjtë shqiptarë e shikojnë kryerjen e studimeve jashtë vendit jo vetëm në marrjen e një informacioni të nivelit të lartë akademik, por edhe si mundësi për të eksploruar kultura të tjera dhe për të pasur mundësi punësimi me standarde perëndimore si në kushte dhe në pagesa.
Zëri i këtyre të rinjve që kanë zgjedhur universitetet e huaja ka filluar të dëgjohet në Shqipëri, falë artikujve që na paraqesin në bashkëpunim me shtypin e shkruar shqiptar. Megjithatë, zëri i tyre dëgjohet vetëm nga intelektualët dhe populli i thjeshtë, por që bie në vesh të shurdhër, kur bëhet fjalë për mjediset e politikës shqiptare dhe për sallonet e shtetit shqiptar.
Shteti shqiptar, me organizmat e tij institucional, për të bërë pakës publicitet se ne po ndryshojmë dhe se këto ndryshime vinë nga forcat e reja në energji dhe njohuri, ka paraqitur disa projekte apo ide për kthimin dhe punësimin e të rinjve që kanë kryer studimet të cilat thjeshtë kanë mbetur si të tilla.
Mendoj se disa realitete pushteti këtu në Shqipëri kanë frikë nga forca dhe energjia e të rinjve që kanë studiuar jashtë, sepse ato janë formuar dhe shkolluar në vende me demokraci të vërtetë dhe jo në vende, ku injoranca mund të mbizotëroj mbi diturinë, ku korrupsioni është më i fortë se merita, ku hipokrizia është me e fortë se ndershmëria dhe korrektësia.
Kam dëgjuar se edhe disa të rinj që morën guximin për t’u kthyer për gjithmonë në Shqipëri pasi kishin kryer studimet, akoma pa sistemuar mirë valixhet e tyre, u larguan përsëri, sepse nuk kishin miq të fortë që të zinin një vend pune, edhe pse përsa u përket kritereve informale e meritonin plotësisht. Një pjesë e mirë e tyre, edhe përse nuk kishin pasur asnjë lloj lidhje personale dhe familjare me regjimin e kaluar, u larguar nga vendet e punës me pretekstin se na qenkan komunistë. Këto largime u fshehën në maskën e reformës në administratën publike, e cila, në të vërtetë, ishte një kthim mbrapa, sepse u larguan specialistët e vërtetë, njerëzit e kualifikuar në universitetet më të mira të Perëndimit dhe u rikthyen komunistët e regjimit enverist, militantët e rrugës, halabakët e bareve dhe njerëzit e pakualifikuar.
Shqipëria, është ndër vendet më të pakta të demokracive perëndimore, ku rinia nuk ka asnjë lloj roli në vendimmarrje, si dhe nuk përbën forcën rinovuese të vendit, po përkundrazi i jepet mandati i largimit njëherë e përgjithmonë. Këta studentë, që kanë marrë vetëm vlerësime pozitive, ku kanë studiuar dhe janë vlerësuar si njerëz me vlera të larta intelektuale, me nivel të lartë në fushën e formimit akademik, si dhe me aftësi të jashtëzakonshme integruese në jetën e shoqërisë së vendit që kanë zgjedhur të studiojnë, nuk vlerësohen dhe përkrahen aspak nga shteti amë. Përkundrazi, herë-herë, ekzistenca e tyre fshihet, mohohet ose vihet në dukje vetëm për interesa të caktuara në shërbim të politikës që dëshiron t’i përdor si numra për llogaritje të rezultateve fituese në zgjedhje politike.
Vendi ynë, që pas rrëzimit të regjimit komunist, ka shprehur vullnetin e tij me dëshirën dhe këmbënguljen e qytetarëve tanë të bëhet vend demokratik ashtu si vendet simotra në Perëndim por, akoma, në ditët tona, kjo dëshirë dhe nevojë nuk është realizuar duke na lënë në një faze ndërmjetësuese që, tashmë, jemi mësuar ta quajmë tranzicion.
Gjithkush nga ne mund të pyesë se përse ne nuk u integruam dhe u zhvilluam ashtu si vendet e tjera të Evropës Juglindore, si dhe përse akoma sot në vendin tonë nuk ka një demokraci të mirëfillte moderne?
Në Shqipëri, me të vërtet u rrëzua rrëgjimi komunist si dhe u ndërrua fasada e formës qeverisëse por, nuk u ndërrua shkelja e kësaj fasade, që mbeti po ajo e vjetra në formën e të vepruarit dhe të qeverisurit.
Prandaj, krahas impenjimit më me përkushtim në thellimin e reformave në vend, si: lufta me seriozitet dhe pa tolerancë e krimit të organizuar, të korrupsionit, për të dalë nga tranzicion vendi ynë ka nevojë për një frymë të re, për një mentalitet të ri qeverisës të personifikuar me demokracinë moderne perëndimore. Frymën e re dhe mentalitetin e ri askush nuk e përfaqëson më mirë se rinia që po shkollohet duke marrë eksperienca të drejtpërdrejta akademike dhe jetësore në demokracitë perëndimore. Prandaj, kjo rini që mbart vlera përparuese, zhvillimi dhe demokratizuese, duhet jo vetëm të vlerësohet, ashtu siç e meriton nga politika dhe shteti shqiptar, por edhe të përkrahet dhe të mbështetet për t’i dhënë hapësirat e domosdoshme, ku mund të jap ndihmën e saj për të bërë të mundur daljen e vendit tonë njëherë e mirë nga tranzicioni i stërzgjatur.
Nëse të rinjtë e shkolluar jashtë do të vazhdojnë të zhvlerësohen dhe të trajtohen nga shteti sikur të ishin të njerkës, vendi rrezikohet të mos integrohet në Evropë në 2015, sipas sondazhit të fundit por, ndoshta, ecuria integruese e tij do të vihej me të vërtetë përballë pikëpyetjes së madhe, sepse do të vazhdoj të përfaqësohet nga klasa e vjetër e politikës shqiptare, e cila, në dy dekadat e fundit ka bërë një hap para dhe dy mbrapa.
Ne të rinjtë shqiptarë, që ndjehemi me të drejtë të vlerësuar dhe të përgatitur për të ndihmuar vendin tonë në rrugën e drejtë të reformave dhe progresit, nuk duhet ta lëmë fatin e vendit tonë në dorën e klasës drejtuese aktuale, që nuk mbart asnjë vizion modern në mënyrën qeverisëse dhe në thellimin e reformave integruese.
Prandaj, ne, nuk duhet të presim që të “vjetrit” të na thonë hajdeni se ne e mbaruam radhën tonë, tani e keni ju që të merrni në dorë fatin e vendit, duke u betuar se do të punoni me ndershmëri dhe përkushtim për ta bërë atë të bukur dhe pasur dhe jo ashtu siç e lamë ne të varfër dhe në tranzicion.
Ne duhet të jemi të vendosur dhe të bindur se vendi ynë meriton të jetë si vendet e tjera në Evropë, sepse natyra e ka bërë të pasur me ujëra, male, fusha, dete dhe minerale.
Nëse, ne, përpiqemi me mjete legjitime për ta bërë vendin tonë të demokratizuar dhe të lulëzuar, ashtu siç e meriton me të vërtet, jo vetëm që nuk kemi bërë ndonjë mëkat, por kemi bërë vetëm detyrën si qytetar legjitim të këtij vendi.
Të presësh akoma që klasa aktuale të ndryshoj duke na bërë çudira të pa parishikuar në të mirë të vendit dhe të qytetarëve është thjeshtë humbje kohe, sepse historia u dha gjithë kohën e mjaftueshme për ta bërë dhe nuk e bënë.
Të besosh se të pa emancipuarit, të pa shkolluarit, të pa aftët dhe militantët mund ta zhvillojnë vendin tonë paralelisht me vendet e tjera të zhvilluar është një lloj sikur të presësh të ziejë fasulja që Nastradini e kishte hequr nga furnela dhe e kishte vendosur në dritare për ta zier dielli.
Koha nuk na pret, vendi ka nevojë për ne dhe ne kemi nevojë për atë, ne nuk mund të jemi askushi nëse nuk i tregojmë vlerat tona të vërteta në të mirë të mirëqenies dhe zhvillimit, si dhe vendi ynë nuk mund të jetë i integruar dhe krenar nëse ne nuk jemi pjesë e kohezionit ndryshues drejt kahut pozitiv.

Unë zgjodha Shqipërinë

Dr. Alban Daci

Botuar me datë 05.08.2008

Gazeta Ndryshe

Kisha pothuajse një vit që nuk kisha ardhur pranë familjes time dhe që nuk kisha parë vendin tim. Pas një viti të lodhshëm me impenjime profesionale dhe studimore, më në fund mezi po prisja që të vinte momenti i përgatitjes së valixhes së udhëtimit për tu nisur drejt vendit tim të dashur, ku më priste familja ime e shtrenjtë.
Të gjitha gjërat e domosdoshme për udhëtimin i kisha bërë gati dhe më mbetej të interesohesha vetëm për biletat e udhëtimit. Në fillim u futa në internet për të parë për bileta avioni, sepse udhëtimi është më komod në kushte dhe më i shkurtër në kohë. Më kishin thënë se edhe në Shqipëri kishte linja ajrore me kosto të ulët dhe mendova së nuk do të kushtoj shumë duke menduar se edhe distanca e fluturimit nga vendi, ku qëndroj unë deri në Tiranë nuk është e madhe. E vërteta ishte krejtësisht ndryshe, sepse kostoja minimale e një bilete vajtje e ardhje ishte jo më pak se 400 euro. Kjo shifër mendoj se është një çmenduri e vërtetë, sepse 450 dollar kushton bileta nga një vend evropian deri në New York të Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Po tashmë mund të themi se çudirat për ne Shqiptarët dhe sidomos për ne emigrantët janë bërë aq të zakonshme sa nuk na bëjnë më përshtypje dhe nuk na ngjallin asnjë emocion qoftë reagues apo shqetësues.
Shifra stratosferike e linjës me “kosto të ulët” nuk mund të ndalonte mallin dhe dashurinë time për tu kthyer në vendin tim dhe pranë familjes time të dashur. Malli i zjarrtë për të afërmit më jepte forcën dhe dëshirën që të kthehesha qoftë edhe në këmbë duke ecur me ditë të tëra si një maratonomak që nuk sjell lajm nga beteja e një lufte, por dashuri, lot dhe emocione të forta njerëzore për tu takuar me njerëzit e mi të shtrenjtë. Prandaj, e lash opsionin e udhëtimit komod me avion dhe u interesova për biletat e trenit dhe të tragetit. Udhëtimi me tren është tepër i lodhshëm dhe stresues, sepse zgjat më shumë se 24 orë që nga momenti i nisjes.
Unë, me ju thënë të drejtën e kam bërë shumë herë këtë udhëtim edhe pse kam qenë i vetëdijshëm për rraskapitjen fizike që të shkakton, por kënaqësia bashkë me emocionin e kthimit më kanë bërë që asnjëherë të mos e ndjej lodhjen e vërtetë, sepse gjithmonë kam menduar se pas këtij udhëtimi do të përfaqësoj fort dhe me dashuri nënën, babin dhe vëllezërit e mi që kisha pothuajse një vit që nuk i kisha parë edhe përse gjithmonë i kisha menduar në mendimet e mia ditore.
Preva biletën e trenit me të cilën udhëtova gjithë natën dhe në të gdhirë të agimit arrita në portin e Barit, ku menjëherë u interesova për bileta trageti si dhe nëse kishte ndonjë traget që nisej në mesdite. Pasi u interesova në sportelin e biletave mora veshtë se vetëm në mesnatë niseshin tragetet. Kështu që më duhej ta kaloja gjithë ditën në ambientet e portit duke pritur.
Ambientet e portit ishin si gjithmonë të mbushura plot me emigrant shqiptar që kthehen në vendin e tyre, Shqipërinë. Mjaftonte vetëm një vështrim i rastësishëm për të kuptuar botën e emigracionit shqiptarë, ku vuajtjet e trashëguara nga vendi amë si dhe ato të vendit pritës, krijojnë botën e dëshpërimit, të mërzisë dhe të lodhjes. Tregues perfekt, ku mund të vihen re në heshtje vuajtjet, problemet dhe hallet e tyre, janë fytyrat e tyre të zymta të lodhura dhe të vuajtura, të cilat kanë qenë gjithmonë në betejë të ashpër dhe të hapur me jetën dhe vdekjen, me shpresën dhe dëshpërimin.
Sa herë që vij në këtë ambient i bëj pyetje vetës time dhe sa kohë do të vazhdojnë të mbushen këto ambiente me emigrantët shqiptarë? Kur do të vij ai moment, ku dhe shqiptarët të lëvizin kryesisht për turizëm dhe jo të vazhdojnë të emigrojnë?
Mes shumë fenomene të tjerave që vura re tek holli i pritjes në port, do ju tregoj vetëm një histori të vogël, për të cilën isha dëshmitar. Një emigrant shqiptar, i cili ishte rreth të dyzetave merr në telefon pothuajse të gjithë të afërmit e tij, sepse e kishte prerë biletën e tragetit me dhomë.
Nga kjo histori mund të nxjerrim shumë përfundime të aspektit historik, ekonomik, politik që kanë pasur një ndikim të fortë në jetën e përditshme të shqiptarëve, por një gjë është e sigurt se: jeta e këtij emigranti si dhe e shumë të tjerëve si ai ka qenë e pamëshirshme dhe shumë e vështirë. Për një qytetar evropian të marrësh një biletë trageti me dhomë nuk përbën një fenomen të rrallë dhe të panjohur, por është diçka e zakonte dhe natyrshme.
Duke menduar dhe shikuar fenomene të tilla me syrin e keqardhjes nuk e kisha vënë re se kishte ardhur ora e imbarkimit për në traget. Marr valixhen dhe zbres poshtë në kat parë. Ç’të shikoja një radhë të gjatë dhe të pafundme njerëzish që prisnin të kalonin dokumentet dhe çantat për tu imbarkuar në anije.
Unë, zura radhën diku andej nga fundi dhe po prisja bashkë me të tjerët për tu prezantuar në zyrat e kontrollit të dokumenteve. Gjatë kohës që po prisja në radhë dëgjoj dikë që ishte para meje që po thoshte se ne shqiptarëve po na kalon jeta në radhë.
Nga eksperienca ime personale që kam do të thoja që jo vetëm se është e vërtetë dëshmia që bëri ai, por që dëshmon gjendjen e dëshpërimit që përjeton një emigrant shqiptar në çdo hap të jetës së përditshme.
Megjithatë pas pak kohësh më në fund arrita të hyj dhe të ngjitem në anije dhe të ulem në kolltukun tim që kisha pronotuar. Aty menjëherë pa e kuptuar nga lodhja më kishte zënë menjëherë gjumi. Kështu që gjithën natën e kisha bërë një gjumë të rëndë dhe të vështirë në kolltuk. Nga ora tetë e mëngjesit arrijmë në portin e Durrësit. Më në fund trageti ynë hyn në port dhe hapen dyert që të zbresin pasagjerët. Marr valixhen time dhe me një emocion të fortë zbres shkallët e tragetit për zbritur. Aq shumë më kishte marrë malli nga koha e qëndrimit larg saqë mezi prisja të vendosja këmbët në tokën e vendit tim.
Pasi dal nga trageti dhe nisem drejt zyrave të kontrollit dhe vulosjes së dokumenteve duke tërhequr çantën mes pluhurit, zhavorrit dhe rrugës me gropa. Vura re se: çantës i kishte rënë njëra rrotë. Nuk i kishte fajet çanta, por rruga e shkatërruar brenda dhe jashtë ambienteve të portit.
Ky është tregimi im mbi udhëtimin e kthimit tim në Shqipëri, ku më në fund falë vendosmërisë time arrita të sfidoj rraskapitjen fizike më dëshirën dhe dashurinë e madhe për të qenë pranë familjarëve të mi të dashur dhe vendit tim, ku kalova një periudhë të rëndësishme dhe të shtrenjtë të jetës time, atë të fëmijërisë dhe adoleshencës.
Ditën e parë të qëndrimit në Shqipëri e kalova në ambientin tim familjar, sepse e kisha të nevojshme dhe të domosdoshme për të nxjerrë mallin që kisha një vit që po e grumbulloja në monadën e shpirtit tim.
Ndërsa ditën e dytë, të tretë dhe kështu me radhë po i kaloj duke pushuar, dalë me miq dhe shok në Tiranë, duke lënë gjurmët e mia në rrugët me pluhur të Laprakës, në autobusët me ajër të pa kondisionuar, duke ndjekur politikën erotike dhe degjeneruese të parlamentarizmit shqiptar si dhe duke dëgjuar nëpër kafe shumë të rinj që akoma sot për fat të keq kanë argument parësorë se: në Shqipëri nuk jetohet, se këtu nuk kemi asgjë, se varfëria dhe papunësia janë çdo ditë të pranishme në aktivitet tona ditore.
Pra, ajo që unë vura re ishte se: ambienti shoqëror i jetës së përditshme këtu në Shqipëri nuk kishte ndryshuar, por kishte mbetur i njëjtë, sepse shumë bashkëmoshatar të mi i bënin vetës së tyre të njëjtat pyetje që unë i kisha bërë vetes time para se të largohesha dhe të merrja rrugën e jabanxhiut të largët, të përmalluar qoftë edhe për një grusht dheu të vendit tim.Unë, edhe pse gjeta këtë realitet aspak të këndshëm dhe të bukur, nuk jam i pishmanit që zgjodha Shqipërinë time për të kaluar pushimet e stinës së verës, sepse këtu kam njerëzit e mi të dashur, se ky është vendi im i shtrenjtë ku unë u linda, u rrita dhe mora hapat e para të arsimimit tim.